Samvinnan - 01.04.1970, Blaðsíða 17

frá vígstöðvunum, og ríkisstjórnin notaði
tækifærið og birti skjöl sem áttu að færa
sönnur á að Lenín væri erindreki Þjóðverja.
Þetta vakti megna reiði meðal hægrimanna,
miðflokkanna og kósakka, en hinir síðast-
nefndu lögðu undir sig miðstöð bolsévika
og eyðilögðu ritstjórnarskrifstofur Pravda.
Trotskí gaf sig fram til að svara til saka
og var fangelsaður ásamt Kamenév, en
flokksstjórnin afréð að Lenín og Zínóvév
færu aftur í felur, þar sem vonlaust væri
um viðunandi réttarhöld við ríkjandi að
stæður. Lenín fór til Finnlands og hélt sig
þar framí október, en hafði stjórn á flokkn
um með bréfaskriftum. Hann lagði til að
hætt yrði að krefjast valdatöku verkamanna
ráða þartil bolsévikar hefðu þar tögl og
hagldir. Sá tími væri skammt undan, þvi
flokksfélögum fjölgaði óðum eftir því sem
andúðin á stríðinu yxi. En var miðstjórnin
ekki of værukær, var hún með á nótunum?
Kannski grunaði hann Kamenév um kær-
ingarleysi; samt skrifaði hann honum vin
samleg bréf og sagði m. a. í einu þeirra:
„Þetta er bara á milli okkar: ef mér verður
rutt úr vegi, þá láttu prenta bókina mína.“
Vitaskuld var hann að semja bók ásamt
þeim 10—20 bréfum sem hann skrifaði dag
lega, og sú bók kom síðar út undir heitinu
, Ríkið og byltingin“.
Meðan Lenín dvaldist í Finnlandi gerðust
atburðir í Petrógrad og nágrenni hennar,
sem styrktu aðstöðu bolsévika. Örskömmu
eftir „júlídagana“ hafði Kerenskí tekið við
embætti forsætisráðherra af Lvov fursta og
skipað Kornilov hershöfðingja yfirmann
heraflans. En hershöfðinginn, sem var harð-
ger og hugrakkur kósakki frá Asíu, en póli-
tískt flón, tók brátt að bjóða forsætisráð-
herranum byrgin. íhaldsmenn fóru að ala
á þeirri von, að hann væri sterki maðurinn,
sem stöðvað gæti byltinguna og endurreist
agann, og menn fóru ekki í launkofa með,
að valdatakan ætti að fara fram í byrjun
september. En þegar Kornilov nálgaðist höf-
uðborgma, kom styrkur hins skipulagða
verkalýðs í ljós. Járnbrautarstarfsmenn rifu
upp teina, símastarfsmenn virtu boð hans
að vettugi, verksmiðjufólk hlóð götuvígi.
verkamannaráðið í Petrógrad setti á stofn
hermálanefnd sem var óháð hinni opinberu
stjórn Kerenskís, og bolsévikar og mensé-
vikar sameinuðust um að styðja hana. Nú
var Lenín af heilum hug hlynntur samvinnu;
ekki var einasta nauðsynlegt að stöðva
Kornilov heldur urðu bolsévikar að vera þar
fremstir í flokki — og það sem var kannski
mikilvægast: með frjálsri dreifingu vopna
og skotfæra til sjálfboðaliða voru bolsévik-
um lögð í hendur vopnin gegn Kerenskí,
þegar stundin rynni upp. Þegar Kornilov
var handtekinn, var það því ekki fyrst og
fremst Kerenskí sem gat hrósað sigri, held
ur Lenín og bolsév;kar hans sem átt höfðu
mestan þátt í að lama Kornilov.
Kerenskí var milli tveggja elda. Þó leið-
togar bolsévika væru í útlegð eða fangels
um, voru þeir öflugasti hópur sósíalista í
Petrógrad og Moskvu, og fór stöðugt fjölg-
andi. Lenín bauð mensévikum og öðrum
byltingarhópum samstarf, ef þeir vildu
rjúfa öll tengsl við frjálslynda í ríkisstjórn-
inni. Þeir höfnuðu boðinu, en Kerenskí var
neyddur til að láta lausa þá Trotskí og
Kamenév. Svo mikinn byr höfðu bolsévikar
fengið að meðal þeirra myndaðist hópur
undir forustu Kamenévs og Zínóvévs, sem
báðir voru gyðingar einsog Trotskí, er var
andvígur vopnaðri uppreisn og vildi ná völd-
um með hægfara lýðræðislegum hætti. Vopn-
uð átök kynnu að stofna flokknum í bráða
hættu.
Lenín þrumaði gegn þessum sjónarmiðum
úr útlegðinni. Vopnuð uppreisn væri óhjá-
kvæmileg, og hana yrði að skipuleggja útí
æsar. Hann var miður sín af bræði, þegar
flokkurinn virtist vera farinn að hlusta á
Kamenév og Zínóvév fremur en hann sjálf-
an, og hélt uppi látlausum og harðskeyttum
áróðri í blöðunum. Hann atyrti miðstjórn-
ina, hæddist að henni, fyrirskipaði henni,
og loks 22. október þoldi hann ekki við leng
ur, náði sér í hárkollu, rakaði af sér skeggið
og birtist alltíeinu meðal félaga sinna í
Petrógrad, þó hann lægi enn undir ákæru
um landráð.
Einum eða tveimur dögum síðar var hald-
inn hinn sögulegi fundur í miðstjórninni,
þegar hann fékk máli sínu framgengt eftir
tíu stunda umræður, en þarmeð var þó ekki
baráttunni lokið: Kamenév og Zínóvév réð-
ust af ásettu ráði á fyrirhugaða uppreisn í
blaðagreinum. Lenín varð æfur og stimplaði
þá „svikara við byltinguna". Hinsvegar var
Trotskí, mensévikinn fyrrverandi sem nú
var eldheitur Lenínisti, að leggja síðustu
hönd á undirbúning uppreisnarinnar: allar
hersveitir setuliðsins í Petrógrad nema
tvær voru komnar á band byltingarmanna,
og þegar stjórnin reyndi að skipta á þessum
„rotnu“ hersveitum og öðrum tryggari, var
fyrirskipunum ekki sinnt. Bolsévikar höfðu
nú miðstöð sina í Smolny-stofnuninni, sem
áður hafði verið klausturskóli, og bjuggu sig
undir átökin — svo að segja í allra augsýn.
Rauðir varðliðar stóðu vörð við innganginn
(Lenín átti jafnvel erfitt með að komast
inn í dulargervi sínu), og inni vann hermála-
nefnd byltingarinnar dag og nótt undir
stjórn Trotskís, sem skipulagði hvert ein
asta smáatriði og vann einsog óður maður.
Þúsundir manna fylltu hundrað herbergi
stofnunarinnar: þeir sváfu þar, átu, rök
ræddu, og gerðu áætlanir, og þaðan héldu
þeir til að taka völdin 7. nóvember. Járn-
brautarstöðvar, orkuver, brýr yfir Neva-
fljót, bankar og símstöð voru tekin, og beiti-
skipið Áróra sem lá við fljótsbakkann var
á bandi bolsévika. Kerenskí var farinn úr
borginni til að safna tryggu liði og skildi
ráðherra sína eftir í Vetrarhöllinni. Þeir
biðu, og sveitir bolsévika umkringdu þá;
varðliðar þeirra gufuðu smámsaman upp
unz einungis voru eftir um þúsund her-
menn; byssum beitiskipsins var beint að
höllinni. Kerenskí kom ekki aftur, og ráð-
herrarnir tóku falli sínu með virðingu og
reisn. Vetrarhöllin féll við mjög lítið mann-
fall, og borgin var á valdi Leníns og Trotsk-
ís eftir nálega blóðlausa byltingu. Innan viku
var Moskva einnig á þeirra valdi. Kerenskí
hafði beðið lægra hlut og flúið. „Tíu dagar
sem skóku heiminn" voru liðnir og bylting
rauðliða orðin söguleg staðreynd.
Daginn eftir töku Vetrarhallarinnar tók
Lenín til máls á fjölmennum fundi í Smolny-
stofnuninni, og þegar fagnaðarlátunum
linnti, sagði hann bara þessi orð: „Nú mun-
um við snúa okkur að því að koma á sósíal-
ísku skipulagi."
Aldrei hafa jafnmargar og jafnróttækar
umbætur verið ráðgerðar á jafnskömmum
tíma. Allt jarðnæði landeigenda átti að
ganga til bænda (en ekkiþjóðnýtast ennþá);
verksmiðjuframleiðsla og vörudreifing
skyldu vera í höndum verkamannaráða; all-
ir bankar, allar járnbrautir, öll erlend við-
skipti og ýmsar helztu iðngreinar skyldu
þjóðnýtast; öllu ójafnræði byggðu á stétt,
kyni, þjóðerni eða trúarbrögðum skyldi út-
rýmt. Allar opinberar réttarfarsstofnanir
voru lagðar niður, en í stað þeirra komu
„alþýðudómstólar“. í hernum átti að fara
fram kosning á liðsforingjum. Allir borgarar
á aldrinum átta til fimmtíu ára, sem ekki
kunnu að lesa, skyldu fara í sérstaka „lestr-
arskóla". Og umfram allt átti að binda enda
á stríðið þegar í stað.
í friðarviðræðunum við Þjóðverja í Brest-
Litovsk var Trotskí aðalsamningamaður
bolsévika, en honum voru gerðir slíkir afar-
kostir, að jafnvel hann treystist ekki til að
ganga að þeim. Uppgjafarstefna Leníns
gekk hinsvegar svo langt, að hann var reiðu
búinn að greiða hvaða verð sem upp var
sett á tveimur meginforsendum: 1) rúss
nesku hermennirnir voru þegar farnir að
„greiða atkvæði með fótunum", e:nsog Lenín
orðaði það; þeir flykktust heim í þorpin
sín til að taka þátt í skiptingu jarðnæðisins;
2) friðarsamningur, hversu harkalegur sem
hann væri, gat ekki oi'ðið annað en tíma-
bundið samkomulag sem yrði úr sögunni
þegar hin mikla bylting kommúnista brysti
á — og þá e;nkanlega í Þýzkalandi. Með
friðarsamningnum í Brest-Litovsk (1918) lét
Lenín af hendi rúm til að vinna tíma, en
þetta rúm nam hvorki meira né minna en
fjórðungi af öllum lendum Rússaveldis með
þriðjungi íbúafjöldans og þremur fjórðu
hlutum kola- og járnframleiðslunnar. Lenín
skrifaði undir samninginn en neitaði að lesa
hann. Honum kom aldrei til hugar að virða
hann, og sigur Bandamanna nokkrum mán-
uðum síðar gerði hann vitaskuld að dauð-
um bókstaf.
Hinar nýju umbætur í Rússlandi voru
glæsilegar á pappírnum, en að verulegu
leyti óframkvæmanlegar, og það játaði Len-
ín. Lagasetning væri framkvæmdaáætlun,
sagði hann, almenn vísbending um stefnu-
mið, áróðurstæki. Samt var margt í hinum
nýju lögum fráleitt. Enginn bolsévikaleið-
toganna hafði reynslu í iðnrekstri eða við-
skiptum, og þegar verksmiðjur voru afhent-
ar verkamönnum, sem fengu laun án tillits
til afkasta, lagðist vinna að heita mátti nið-
ur: framleiðslan minnkaði niðrí einn sjöunda
hluta þess sem hún hafði verið, og hafði þó
ekki verið mikil. Járnbrautir voru reknar
með „hagsmuni starfsfólksins“ fyrir augum,
og því hættu þær nálega að ganga. Afnám
einkaverzlunar leiddi til hungursneyðar í
borgum og furðulegra vöruskipta: borgar-
búar þustu útí sveitir til að skipta á eignum
sínum — húsgögnum, borðbúnaði, skartgrip
um, hverju sem var — og einhverju matar-
kyns sem sveitafólkið kynni að eiga. Pen-
ingar hættu að hafa nokkurt gildi.
Þessar hrikalegu tilraunir á fyrstu mán-
uðum kommúnismans ráku smiðshöggið á
hrun Rússlands, sem hafði byrjað í heims
styrjöldinni og haldið áfram milli bylting
anna tveggja 1917. Til að koma landinu á
réttan kjöl aftur fyrirskipaði Lenín skyldu-
17