Samvinnan - 01.04.1970, Blaðsíða 46

IV.
Flest af mínu unga fólki hefir
verið skólafólk, og sumt hefir
orðið að leggja hart að sér til að
stunda sitt nám. Auk þess hefir
margt af því verið hugsjónafólk,
sem veit og hefur alllengi vitað
hvað það vill. Það hefir viljað
læra og lært það sem kunna þarf
tii að kenna, hjúkra og veita
kirkjulega þjónustu. Til þess kon-
ar hlutverka velst ekki harðsnúið
fólk, sem vill verða auðugt á
skömmum tíma, líkt og margir
ungir Evrópumenn, sem fara út í
þriðja heiminn í þeim tilgangi.
Þvert á móti vill mitt unga fólk
láta gott af sér leiða. Og margt
er fagurt og gleðilegt í fari þess.
Það hefir vakið undrun mína hve
margt af þessu unga fólki er vel
menntað í tónlist og söng. Gætir
hér áhrifa góðra manna, sem ekki
vinnst tími til að geta sem skylt
og vert væri, en þá ber að telja
til velgjörðarmanna þjóðfélags-
ins. Holl áhrif góðrar tónlistar
sýna sig einatt í opnum huga og
góðvild, sem nær langt út fyrh'
listina sjálfa. Þetta skildu þeir
líka, Platón, Kong-fú-tze og Lút-
her, svo sem sjá má af verkum
þehra.
Þá er það almennt sagt í voru
landi að unga fólkið verði fyrr
fullorðið nú en áður, stofni fyrr
heimili og taki ábyrgð bæði í
þessu og öðrum greinum yngra
en áður tíðkaðist. Þetta hefir
einnig sannazt tölfræðilega hjá
oss og næstu nágrannaþjóðum. í
þriðja heiminum, t. d. í Indlandi
og Kína, breytist þetta í öfuga
átt, því að barna- og unglinga-
hjónabönd voru þar landlæg að
fornum siðum og átrúnaði. Þessar
þjóðir drógu þá ályktun að mikið
þyrfti að fæðast af börnum til
þess að eitthvað lifði þó af þegar
hungursneyð dundi yfir.
Lækkun hjónabandsaldurs hef-
ir þann mikla kost að ungt fólk
eignast snemma ítök í þjóðfélag-
inu og lætur sér ekki á sama
standa um það, heldur gerir ýms-
ar skynsamlegar áætlanir. Eng-
inn skyldi þó ætla að það sé
minna hugsjónafólk, sem giftist
seint eða ekki. Sumt bezta fólk
sögu og samtíðar hefur þannig
lifað. Sé hins vegar litið á þjóð-
félög í heild, ekki sízt í samtíð
vorri, ber að fagna öllum góðum
hjónaböndum sem unga fólkið
stofnar til, og vinna að heill
þeirra.
Ungt fólk í nútímanum tekur
við miklum arfi frá fyrri kynslóð-
um, þar á meðal stórum og flókn-
um mannfélagsstofnunum, skól-
um, sjúkrahúsum, kirkjum, söfn-
uðum — að ógleymdum fjölmörg-
um verzlunum, verksmiðjum,
skipum og fyrirtækjum. Unga
fólkið hjá oss og í nálægum
löndum er í allmörg ár að búa
sig undir að ganga inn í störf,
sem þegar bíða tilbúin, og þetta
veldur því að afstaða þess verður
tiltölulega konservativ i vorum
heimshluta. í þriðja heiminum
vantar þessar stofnanir víðast
með öllu eða þá að þær eru
skammt á veg komnar og verkefn-
in blasa hvarvetna við. tíegja má
að þess konar ástand bjóði upp á
róttæka og byitingarkennda hugs-
un, ekki sizt þar sem fornir siðir
og manniélagsgerð hafa haldið
lýðnum niðri frá upphafi vega.
Að gera börnin læs og skrifandi
hér hjá oss þykh sjáifsagt, það
viðheidur núverandi ástandi í
þjóðfélaginu. En að gera ólæsa
þjóð lesandi og skrifandi eða
jafnvel skapa henni ritmál, um-
breytir öllu í hennar lífi og landi.
fakólabræður mínir, sem sumir
hafa unnið að þessu í Afríku, eru
því illa þokkaðir af mannfræðing-
um, sem vilja viðhalda þjóðflokk-
unum óbreyttum, líkt og sjald-
gæfum dýrum. Þeir vilja gjarnan
sjá mannblót að fornum sið fram-
kvæmt af frumstæðum mönnum
undir stórum steini — og bölva
ef kirkja eða skóli rís við þann
sama stein og fólkið fer að nota
sápu og greiðu! — Þannig getur
hinn kristni kennari orðið rót-
tækur með þvi að leggja rækt
við manngildi fólksins, en mann-
fræðingurinn „konservatívur" og
telur þetta til eyðileggingar.
Eitt vil ég nefna enn, sem telja
verður mínu unga fólki til gildis,
það er hve gott viðskiptis það er.
Frá þessu eru mjög fáar undan-
tekningar. Mér finnst yfirleitt
auðvelt að komast í samband við
það og fá það til að opna munn-
inn og segja hug sinn. Reyndar
segja ýmsir starfsbræður mínir
að nýstúdentum í Háskólanum sé
tregt tungu að hræra fyrsta árið
eftir að þeir koma úr mennta-
skólum. Vera má að of litlum
tíma sé varið til samræðulistar í
menntaskólunum, og áreiðanlega
litlum eða alls engum til al-
mennra trúarbragðafræða, krist-
inna fræða, heimspeki og hug-
sjónasögu og semantíkur, sem
menn stunda við fjölmarga sams
konar skóla í Evrópu.
Ráðandi menn vor á meðal
kvarta undan því að hugvísindin
og siðrænn þroski yfirleitt drag-
ist aftur úr tæknimenningunni og
vélvæðingu þjóðfélaganna. Er
þetta bergmál frá öðrum löndum,
þar sem hugur fylgir máli í þessu
efni. En hvenær sem á reynir,
bregðast menn hugvísindunum í
sambandi við skólamálin og
bregðast þar með því hlutverki
að gefa manneskjunni nokkuð,
sem nær út yfir hana sjálfa, svo
notuð séu orð Aristótelesar.
V.
Eitt af því sem vorum æskulýð
mætti til heilla verða, er að
vinna örlítið að þróunarhjálp
meðal þjóða, sem eru fátækari en
vér sjálíir erum. Að vísu höfum
vér geíið oss ókunnum þjóðum
nokkra óreglulega slatta af pen-
ingum við og við, en vitum lítið
um árangurinn, enda hafa verkin
sjálf verio unnin af annan-a þjóða
fóiki, svo að lítið hefh orðið úr
myndun samúðar-sambanda milli
hinna ókunnu fátæku manna og
vor. Það er ein hætta við velmeg-
unina að hún magni eigingirnina
svo að manneskjan „kengbeygist
inn 1 sjália sig" — verði „incur-
vatus in se“, eins og Lúther sagði.
Þróunarhjálpin, sem er fastur ár-
legur þáttur í lííi nágrannaþjóð-
anna, er ekki komin í gang hjá
oss. Regluleg þróunarhjálp er
markviss, árleg vinna einnar þjóð-
ar til hjálpar annarri á einhverju
friðsamlegu sviði, t. d. til að
byggja upp skóla í einhverjum
einstökum dal, þar sem enginn
skóli er til, eða sjúkrahús, eða
til vatnsveitu, matarbhgða-
geymslu o. s. frv. En einnig and-
leg hjálp, t. d. til menntunar
kennara til að kenna við skólann,
hjúkrunarkvenna tii að hjúkra
við sjúkrahúsið, tæknimanna til
að sjá um rafveituna, vatnsveit-
una eða annað tilsvarandi.
Marga þessa þætti þekkh
kristniboðið af aldarlangri
reynslu, t. d. prentsmiðjurekstur,
bókagerð, hitabeltisræktun, iðn-
skóla, blindraskóla og blindra-
iðn, margar gerðir sjúkrahUsa og
skóla. En kristniboðar eru alltof
fáir til að sinna öllum þeim verk-
um, sem óunnin eru, enda njóta
þeir ekki neins styrks frá ríkinu.
Það gerh aftur á móti þróunar-
hjálp, þar sem hún er skipuleg.
Um hana þarf að setja sérstök
lög, svo framarlega sem þjóðin
sem slík ætlar sér að hjálpa ein-
hverri annarri þjóð. Lög um
kristniboð eru hins vegar engin
önnur en þau, sem Drottinn
Kristur setti kirkju sinni, og
heyrast við skírn hvers einasta
barns. Þeim hlýða ekki aðrir en
þeir sem taka orð hans alvarlega
í fúsleiksanda nýrrar hlýðni. En
lögum um þróunarhjálp yrðum
vér að hlýða sem hverjum öðrum
landslögum, ef sett væru.
Það er mitt álit að það yrði til
heilla íslenzkri æsku að glima
við þetta viðfangsefni. Mikla
bölvun hefir þriðji heimurinn
upp skorið af innflutningi „eld-
vopna og eldvatns“ frá Evrópu
— það er skotvopna og brenni-
víns — og útflutningi þræla til
Vesturheims. Kristniboð hefst
ekki að ráði af hálfu mótmælenda
fyrr en eftir Napóleonsstyrjald-
irnar, eins og sagan sýnir, en vor-
ir kaþólsku bræður voru miklu
fyrr á ferðinni, og eins og menn
vita, tók það þrettán aldir að
gera kristnina almennt kunna í
Evrópu.
Þróunarhjálp í nútíma skiln-
ingi orðsins er ennþá yngri, enda
koma svonefndar „friðarsveitir"
ekki til sögunnar fyrr en eftir
síðari stórstyrjöld. — En þær
hafa þegar starfað svo lengi að
reynsla er fengin af þeim. Um
þessa reynslu má lesa í erlendum
blöðum — og hún er á ýmsa lund
furðuleg, og í meginatriðum
gleðileg. En einhvern veginn læt-
ur blöðum vorum betur að segja
tíðindi af vondum verkum en góð-
um í öðrum löndum og að hampa
tildursdrósum fremur en að
greina frá mikilmennum samtíð-
arinnar. Þó mun þetta fremur
stafa af fáfræði og áhugaleysi en
illum vilja. En hér þyrfti að
verða breyting til batnaðar.
Snemma á öldinni sungu menn
kvæði um „vormenn íslands“.
Þar var hvatning til „ræktunar
lands og lýðs“, enda hafa margar
hugsjónir orðið að raunveruleika
og sumar að ríkisfyrirtækjum.
Sígild er hvatningin reynda^ —
og til viðbótar hugsjónin — um
verndun náttúrunnar, svo landið
kremjist ekki undir kaldri hendi
andlausra tæknikrata, sem allt
meta á endanum í aurum, krón-
um, sentum og dollurum.
Miklu lengra er um liðið síðan
önnur lítil þjóð fékk þá köllun
að verða til blessunar öllum lýð-
um jarðar. Hún hefir verið hrak-
in og hrjáð, ofsótt og pínd meir
en nokkur önnur, um leið og sú
blessun, sem frá henni kom,
breiddist um víða veröld, og er
þó ekki komin enn í fyllingu
sinni.
Stundum gleyma íslendingar
allt í einu hvílíkum gáfum þeir
eru gæddir, og syngja með einu
skáldi sínu að þeir séu fáir, fá-
tækir, smáir. Fátæktin hefir víð-
ast horfið og harma það fáir.
Lesa mátti í fyrra síðbúna frétt
í erlendu blaði að landsmenn
væru þeir þriðju tekjuhæstu í
heimi. Og þótt svo sé ekki nú,
þá er það engin afsökun fyrir því
að halda að sér höndum. Því í
trúmennsku við þær beztu hug-
sjónir, sem vér höfum eignazt,
hljótum vér að geta orðið til
blessunar þeim sem mesta þörf-
ina hafa, því ekki eru tækifærin
færri en þegar fiskimennirnir frá
Galíleu dreifðust út um víða ver-
öld þjóðanna.
Ef velmegunin kengbeygir ekki
vort unga fólk niður í nautnasýki
og eigingirni, þá má vænta af
því mikilla verka og góðra. Og
framtíðin er gefin börnunum,
unglingunum og unga fólkinu.
Jóhann Hannesson.