Samvinnan - 01.04.1970, Blaðsíða 36

J Qlfájihý*''
/ ‘ .. '’• ’twUt
(jW »um»íu n
l**lt»í»>:
W ‘ *
fWnfell
ijfrahwftmmalón
JöVolá^
IlvÍuljt-^Qir'

Eyjai«kkal6r.:„v.L,^Í
]*jllt.'Uun'|k,TV
í'Xh^m H in/t tu,
j—rqORKUSTOFNUN
L-hJ RAFORKUDEILD
Austurlandsvirkjun
Yfirlít yfir helztu mannvirkí þegar
virkjunin er fullgeró
s> Júlí 1969
uppístóðuíón
skurðut
ðör.g
oarður, stífia
omuver
GrunnkDíl Aftalkon af IslancU Mkv. 1 250 000
ungum og breytingum. Röksemd-
ir þeirra haía að vísu breytzt frá
einum tíma til annars, og hafa
þær einkennzt af tíðaranda og
tízku hvers tíma, svo sem trúar-
brögðum og stjórnmálastefnum.
Samkvæmt tízku nútímans hrópa
þessir menn náttúruspjöll um all-
ar þær athafnir, sem á einhvern
hátt hrófla við ríkjandi ástandi.
Slíkt viðhorf getur hvorki talizt
náttúruvernd né náttúruspjöll,
því að það stuðlar ekki síður að
því að viðhalda náttúruspjöllum,
en slíkt getur ekki talizt náttúru-
vernd.
3. Sérhyggjan fyrir einstökum
þáttum núverandi náttúrufars
hefur mjög sett svip sinn á allar
umræður um náttúruvernd. Má
þar til nefna friðun einstakra
náttúrufyrirbæra, landsvæða,
plantna, fugla, dýra eða land-
græðslu, skógrækt o. fl., svo að
eitthvað sé nefnt. Þarna er um
mörg stórmerk og athyglisverð
mál að ræða, og margir formæl-
endur þeirra gera sér fulla grein
fyrir því, að sá þáttur, sem þeir
fjalla um, er aðeins hlekkur í
mikið stærri heild, enda verður
svo að vera, ef náttúruverndar-
hugtakið á ekki að kafna undir
nafni, því að hún hlýtur að ná til
allra þátta náttúrufarsins. Því
miður virðist þó komið svo, að
ærið margir af formælendum
hinna ýmsu þátta hafi alveg
misst sjónar á heildinni. Þeir sjá
ekki skóginn fyrir trjánum. Sjón-
armið þeirra verða því oft ákaf-
lega þröngsýn og óraunhæf, svo
að þau geta á engan hátt sam-
rýmzt tilveru fólksins í landinu,
þjóðarhag eða þá öðrum grein-
um náttúruverndar. Öll þessi mál
eiga fyllsta rétt á sér á meðan
tekið er tillit til heildarinnar,
lands og þjóðar. Um leið og við-
horfin snúast upp í þröngsýna
sérhyggju geta þau ekki lengur
talizt náttúruvernd, heldur verður
að telja þau þjóðarmein.
4. Baráttan milli gamalla og
nýrra atvinnugreina hefur allmik-
ið blandazt inn í umræður um
náttúruvernd, enda rekast hags-
munir þeirra oft á. Iðnvæðing og
stóriðja eru nýjar atvinnugreinar
hér á landi. Beizlun og hagnýting
fallvatnanna ásamt nýtingu jarð-
hitans eru nauðsynlegar forsend-
ur fyrir iðnvæðingu landsins, og
hafa margar áætlanagerðir verið
settar fram þar að lútandi. Marg-
ar þeirra hafa mætt mikilli mót
spyrnu, og hefur þeim sérstak-
lega verið fundið það til foráttu,
hve mikil náttúruspjöll fylgdu
slíkum framkvæmdum, og þess
hefur verið krafizt, að þær komi
ekki til framkvæmda vegna nátt-
úruverndarsjónarmiða. Þegar
betur er að gáð má þó oft finna,
að það eru hagsmunasjónarmið
eldri atvinnuveganna, sem þarna
ráða málflutningi, og ótti þeirra
við nýjan samkeppnisaðila. Aftur
á móti heyrist mjög sjaldan á
það minnzt, að jarðrækt, ræsing
mýra og jafnvel landgræðsla og
skógrækt eru engu minni nátt-
úruspjöll en virkjun fallvatna,
þó að allt stuðli þetta að því að
gera landið byggilegra. Frá sama
sjónarmiði eru hafnargerðir, fisk-
vinnslustöðvar, brýr og skóla-
byggingar við jarðhitasvæðin
stórfelld náttúruspjöll, þó að ekki
sé minnzt á ofveiðar í sjó og vötn-
um. Nei, hér gildir greinilega
ekki sama matið, eftir því hvaða
atvinnuvegur á í hlut. Það lítur
því út fyrir, að ýmsir af formæl-
endum eldri atvinnuvega hafi
annaðhvort viljandi eða óviljandi
gripið til þeirra vafasömu rök-
semda í hagsmunabaráttu sinni
að telja virkjanaframkvæmdir
til einhverra sérstakra náttúru-
spjalla, án þess þó að gera sér
grein fyrir því, hvað þeir höggva
nálægt sjálfum sér í þeim mál-
flutningi.
5. Efnahagsleg sérhyggja. Þenn-
an þátt er í rauninni óþarft að
ræða hér. Þó ber þess að gæta,
að ýmsir einstaklingar sjá sér
hagnaðarvon í því að gera sem
mest úr náttúruspjöllum í sam-
bandi við ýmiss konar mann-
virkjagerð. Þeir hinir sömu koma
oft fram sem ákafir formælendur
náttúruverndar, þó að markmið
þeirra sé það eitt að auðgast á
framkvæmdunum. Það er þess
vegna nauðsynlegt að hafa þetta
atriði í huga, þegar hlýtt er á
umræður um náttúruspjöll og
náttúruvernd, enda virðist þess-
um mönnum ótrúlega oft verða
vel ágengt með þessari röksemda-
færslu sinni, en einstaklingsbund-
in gróðahyggja getur trauðlega
flokkazt undir náttúruvernd.
6. Þá er komið að síðasta þætt-
inum, það er endurskipulagningu
landsins til að gera það byggi-
legra og fegurra. Áframhaldandi
búseta í landinu ásamt batnandi
lífsskilyrðum getur á engan hátt
samrýmzt alfriðun stórra land-
36