Samvinnan - 01.04.1970, Blaðsíða 45

ur vestrænna manna á stríðsárun-
um þar í landi. En hvað sem því
líður, þá eru mannkostir fólks-
ins sízt minni þar en hér og æsku-
lýður þeirra stendur ekki vorum
að baki. Vér megum ekki láta
það villa um fyrir oss að Austur-
landabúar bera miklu meiri lotn-
ingu fyrir þeim, sem valdið hefir
en vér gerum, og við þá lotningu
eru þeir aldir upp. Og að sama
skapi er fyrirlitning þeirra dýpri
fyrir þeim, sem völdunum glata.
Ekkert er eins átakanlegt og að
glata Tien ming — umboði Him-
insins.
II.
Það stóð heima þegar við hjón-
in, að lokinni tveggja ára dvöl
í heimalöndunum, komum aftur
til Hong Kong haustið 1948, að
einmitt þá var flóttafólkið tekið
að streyma út úr Miðríkinu — og
allmargir ungir menn, sem áttu
eitthvað af dollurum, ætluðu til
Suður-Ameríku fyrir fullt og allt.
Þá gerðum við þá ráðstöfun,
hjónin, að kona mín varð eftir
í Hong Kong ásamt einkadóttur
okk^r, en ég fór inn í Vestur-
Kína, og varð sú ferð söguleg,
og henni hef ég lýst í frásögn,
sem prentuð er í bókinni
„Áfangastaðir um allan heim“. —
Sú var ætlunin að ég tæki að mér
eitt kristniboðsumdæmi, Ningsi-
ang-sýslu — mér er sagt að Liu
Shao-Chi sé þaðan ættaður. En
allt fór þetta á aðra lund, því að
samverkamenn mínir tóku þá
ákvörðun að ég færi aftur til
Hong Kong til að vinna að nýj-
um flóttamannamálum, fyrst fyrir
e:gin samverkamenn norræna
og síðan einnig fyrir aðra. Fyrir
norsk börn í Kína voru sérstakir
skólar, og einn þessara skóla varð
brátt að taka sig upp og koma til
Hong Kong. Allstór hópur kín-
verskra stúdenta kom út frá Kína
haustið 1948, en þurfti ekki á
minni hjálp að halda í sambandi
við „flóttann“ frá Kína. Aftur á
móti urðu þeir „mitt unga fólk“
árin 1950—52, og það féll í minn
hlut sem vararektors prestaskól-
ans að útskrifa sextán þeirra sem
kandídata sumarið 1952.
Enda þótt þeir — og margir
aðrir kínverskir samverkamenn
og vinir — væru „flóttamenn“, þá
var samt bjartara yfir öllu í
Hong Kong á þessum árum en
verið hafði í Chung-king á stríðs-
árunum. Húsaskjól fengum við á
einum fegursta stað sem til er
við strönd Suður-Kína. Þar hafði
hinn nafnfrægi lærdómsmaður
og kristniboði, Karl Ludwig
Reichelt, byggt merkilega og sér-
kennilega menntastofnun, TAO
FENG SHAN, það er Fjall Tao-
vindanna, til rannsóknar á trú og
heimspeki Austurlanda og kynn-
ingar kristinnar trúar. Tao Feng
Shan var einkum ætlað Búddha-
og Taotrúarmönnum, sem þar
vildu gista og stunda sín fræði,
og öðrum áhugamönnum hverrar
trúar sem voru. Varð þessi stofn-
un víða fræg. En sá er háttur
ungra munka austrænna að verja
fyrri hluta ævinnar til að lifa
eins konar pílagrímslífi, ferðast
milli hinna fimm heilögu fjalla
í Kína og frægustu klaustranna
og þeirra lærimeistara, sem í
mestu áliti eru. Þær stofnanir
sem veita þeim viðtöku, verða því
að hafa viðbúna svefnsali, matar-
sali, þar sem veitt er jurtafæða,
og bókasöfn, húsnæði, helzt neð-
anjarðar, til hugleiðinga og til-
beiðslusali. Þau ár, sem friður
hefir verið í Kína á þessari öld,
var mikið fjör í þessu pílgríms-
lífi ungra munka, en styrjaldir og
byltingar hafa jafnan dregið úr
því. Munkarnir fóru fótgangandi
um óravegu og komu til Tao Feng
Shan alla leið frá Tíbet og Mon-
gólíu og mörgum nærliggjandi
stöðum.
í byltingu rauðliða lamaðist
þetta líf, eins og margt annað, og
Tao Feng Shan gat tekið við
Lútherska prestaskólanum þegar
hann varð að flýja heimkynni sín
í síðara skiptið. Hér var aðstaða
góð til kennslu, fræðirannsókna
og bókaútgáfu, enda var mikið
unnið. Á einu sumri gátum við
t. d. gefið út rúmlega 30 bækur
prentaðar, lagt rækt við tónlist
og söng, íþróttir, þýðingar og
nutum auk þess alþjóðlegs sam-
félags, því fjöldi manns úr mörg-
um löndum kom til að skoða
þennan fræga stað. Stúdentar
voru mjög vakandi og spyrjandi,
en jafnframt nokkuð uggandi,
þegar það varð ljóst hvernig
„flokkurinn" í heimalandi þeirra
skipti sér af öllum sköpuðum
hlutum, skrásetti jafnvel potta og
pönnur í húsum manna — til að
auka járnframleiðslu ríkisins!
Það féll í minn hlut að kenna
þeim allmargar greinar, sem
sjálfsagðar eru við alla guðfræði-
skóla, trúfræði, symbólík, kirkju-
sögu, ritskýringu og eitt misserið
einnig samanburð trúarbragða.
Þýðingar af ritgerðum sumra
þeirra á ég enn — og það er ekki
lítið fjör í frásögum þeirra af
fornum goðum, sem feður þeirra
eða þeir sjálfir höfðu snúið baki
við.
Þá var það ómetanlegt að
njóta vísindalegrar samvinnu
tveggja ungra fræðimanna kín-
verskra — og nokkurra eldri.
Með einum ungum manni vann
ég að þýðingu þýzkra, latneskra,
norrænna og íslenzkra sálma yfir
á kínversku. Mér er enn í minni
einn þýzkur sálmur strembinn,
sem við glímdum við — og af
efninu sá ég að hann var ættað-
ur úr Saltaranum. Þá segi ég við
samverkamann minn, Jen Lou-I:
— „Sleppum þýzkunni, þú skalt
ganga beint að Davíðs-sálminum
sjálfur og enduryrkja hann“. Og
þegar „Pú-tien Sung-tzan“ kom
út, sá ég að þetta uppátæki hafði
fundið náð fyrir augum hinnar
miklu nefndar margra þjóðerna,
sem úrskurðarvald hafði. — Þrír
íslenzkir sálmar Hallgríms urðu
samferða hinum, sem ættaðir
voru frá 30 þjóðum og til orðnir
á tuttugu öldum kristninnar.
Hinn endanlegi búningur sálm-
anna var að miklu leyti verk
þessa unga manns, sem ekki var
orðinn þrítugur þegar verkinu
var lokið.
Segja má að þessir stúdentar
mínir hafi verið fulltrúar þriðja
heimsins, en til fjórða heimsins
tel ég fátækar þjóðir, sem í við-
bót við allt annað eiga í blóðugri
styrjöld til að verja eða heimta
frelsi sitt. Það er stórt stökk fram
og upp á við að komast úr styrj-
öld til friðar. Blær tilverunnar
allrar breytist. En vandinn í sam-
skiptum vestrænna manna við þá
þriðja heims menn er ekki lítill.
Ekki nægir að skilja hugsun
þeirra og orð og brýnustu þarfir.
Undirtóna tilfinninganna þarf
maður líka að finna og reyna að
meta svo sem bezt má verða —
enda kostar það mikla þolinmæði
og sérstæða áreynslu.
Hjá stúdentum mínum á Fjalli
Tao-vindanna heyrði ég í fyrsta
sinn sungna skæruliðasöngva —
og þeir sungu þá eingöngu af því
að ég bað þá um það. Stríðið
milli Japans og Kína var að veru-
legu leyti skæruhernaður — og
þá hvíldi leynd yfir þessum ljóð-
um og tónum. Allt annar blær
var á þeim söngvum en þeim, sem
síðar eru út gengnir frá Mao for-
manni. Lagið við einn skæruher-
sönginn var í eldri gerðinni af
kínverskri sálmabók — og ver-
aldlegi textinn furðu líkur einum
sálminum. Má vart á milli sjá
hvort er upprunalegra tímans
vegna. En svo mikill var kraftur-
inn í skæruhersöngvunum að
sumum samkennurum mínum
fannst nóg um þegar ég fékk
piltana til að syngja þá.
Sögusviðið breyttist hratt og
reynslan leiddi í ljós að stúdent-
arnir frá Fjalli Tao-vindanna
myndu ekki verða frjálsir til að
vinna fyrir kirkjur sínar á megin-
landinu, ef þeir sneru þangað
aftur. Þeir dreifðust því meðal
þeirra milljóna Kínverja, sem
eiga heima utan Kína, víðs vegar
í Suðaustur-Asíu. Örfáir fóru til
framhaldsnáms á Vesturlöndum.
Þótt þeir séu ekki ungir lengur
nú, finnst mér ekki langt um
liðið síðan ég var með þeim. Og
enn ólgar Asía af ókyrrð og erfitt
er að spá fram í tímann. En af
tíðindum að dæma er ekkert lát
á trúarþörf Asíumanna, bæði ut-
an og innan kristinnar kirkju.
III.
Að hverfa frá róttækum óróa
stríða og uppreisna austur í Asíu
í himneskan frið þjóðgarðs ís-
lendinga á Þingvöllum voru ekki
lítil umskipti. Og að segja frá því
unga fóiki, sem maður kynntist
þar, gæti gefið tilefni til hugleið-
inga. „Gefðu gætur að manninum
þegar hann er frjáls“ sagði Kung-
fú-tze, hinn mikli kennari og
æskulýðsleiðtogi Kínverja á 5.
öld fyrir Krists burð. Og einmitt
þarna var fólkið mjög frjálst og
bjó við allt önnur kjör en mitt
unga fólk í Asíu. Þó verður að
hlaupa yfir þann þátt hér, aðeins
eitt atriði skal tekið til umræðu:
Velmegunin setti sinn svip á
þetta unga fólk ekki síður greini-
lega en fátæktin og neyðin á
fólkið í þriðja heiminum. Kín-
verjar hirtu og nýttu hverja
blikkdós, hvern tappa og spotta
og gjörnýttu, og hvern matarbita,
sem til féll í neyðinni. En í þjóð-
garði vorum dreifði fólkið um sig
dýrum matvælum og skildi þau
viljandi eftir í skóginum: Hangi-
kjöt, harðfisk, smjör, brauð, egg,
ost, nýtt dilkakjöt og margt ann-
að góðgæti, olíu, salt, fatnað o. fl.
létu menn þar eftir liggja, oft í
ósnertum pökkum. Samanburður-
inn sýndi mikinn mun á mönnum
og heimum, þeim fyrsta eða
gamla, sem vér byggjum, og hin-
um fjórða, þar sem fátækir lýðir
dragast inn í neyð og niðurlæg-
ingu styrjalda. Verðgildamatið er
álíka ólíkt og ef fólkið ætti heima
á tveim ólíkum hnöttum. í Asíu
virða menn þá, sem matinn fram-
leiða, en hér meta menn þá
minna og minna eftir því sem
árin líða. — Hins vegar hrósa
menn gjaldeyrisframleiðendum
og meta þá meir en aðra. Og það
er altalað með ungu fólki hér —
og var reyndar fyrir áratug — að
íslenzkir peningar séu lítils virði.
Ekkert gefur tilefni til að líta
svo á að von sé á neinni breyt-
ingu til batnaðar. Og hér verður
ekki nema litlu af skuldinni
skellt á unga fólkið, því að geng-
isfellingar eru fyrst og fremst
uppeldisaðgerðir eldri manna,
sem telja fólki trú um að þetta
sé gróðavegur og lausn á þjóðar-
vanda. Hvers vegna grípa þá ekki
eldri og þroskaðri þjóðfélög til
sams konar ráða? Að mínum
dómi er hér ekki farið inn á leið,
sem liggur til sjálfstæðis, heldur
þveröfuga leið, sem gerir land og
þjóð öðrum háð.
45