Samvinnan - 01.06.1970, Blaðsíða 37

VerkalýSsstéttin kanske?
Alþýðusambandinu stóð til boða fyrir
nokkru að kosta gerð myndar um vinnandi
hendur þessa lands. Útkoman varð sú að
stjórnin ákvað að láta kvikmynda verkalýðs-
broddana á alþýðusambandsþingi, að vísu
ekki borðandi heldur talandi — rétt eins
og verkalýðsmál íslands kæmust öll fyrir
innan fjögurra veggja í Lídó.
Nei — það er ekki verðugt verkefni fyrir
nokkurn þann sem starfa vill í alvöru að
gera myndavélina sína að Narkissusar-
spegli fyrir valdabraskarana á vegasalti hins
pólitízka valdajafnvægis. Allir virðast þeir
bjóða þér eitt og hið sama. Fylg þú mér í
hús mitt, leggðu hurð að stöfum og lokaðu
veruleikann úti þar sem hann á heima. En
leið okkar liggur út í veruleikann. Hann
er það andrúmsloft, sem við þurfum ef kvik-
myndalistin á ekki að kafna í fæðingunni.
Einn afskaplega mannlegan eiginleika
höfum við íslendingar líklega í ríkari mæli
en velflestar aðrar þjóðir — vegna smæð-
arinnar, kanske, eins og fleira. Að japla
hugsunarlaust á órökstuddum fullyrðingum.
Skúrkur ellegar prakkari fullyrðir eitthvað
út í bláinn, upp frá því seiglast allir við að
éta fullyrðinguna hver eftir öðrum. Þessar
tyggigúmískoðanir á mönnum og málefnum
hafa ágerst upp á síðkastið, að því er sér-
fræðingur minn í Almenningsáliti segir.
Ástæðuna fyrir því að samfélagið er orðið
útbíað í þessum fullyrðingum segir hann
vera þá, að löngu agndofa stjórnendur séu
blátt áfram farnir að nota þennan eiginleika
almennings sem tæki til þess að viðhalda
ástandi sem löngu er óbærilegt orðið —
þessvegna, segir hann, eru þessar drauga-
fullyrðingar gapandi hvert sem litið er í
samfélaginu eins og gamlar tyggigúmí-
klessur.
Hreint alveg dæmigerð skoðanaklessa af
þessu tagi er það þegar allir fróðir og ófróð-
ir, keppast við að fullyrða án rökstuðnings
og án málandi dæma, að sjónvarpið sé lyfti-
stöng fyrir íslenzka kvikmyndagerð. Þessu
er alveg áreiðanlega þveröfugt farið. Upp-
haflega þurfti að hraðsjóða stofnun sjón-
varpsins til þess að bjarga stjórnendum
landsins út úr Keflavíkursjónvarpsmálinu,
þá voru hrifsaðar upp úr jörðinni þær rök-
semdir, sem hendi voru næstar — ein þess-
ara röksemda var á þá leið, að sjónvarp yrði
lyftistöng fyrir íslenzka kvikmyndagerð.
Þegar slík fullyrðin kemur fyrst fram hef-
ur maður ekki leyfi til annars en að bíða
um sinn. Vitaskuld læddist strax að manni
sá grunur að með slíku tali fylgdi görótt
sannfæring því aldrei hafði það frétzt áður
að lyftistangagerð fyrir íslenzka kvikmynd-
un væri á dagskrá þáverandi menntamála-
ráðherra — enda var ekki látið skína í neitt
minna en það að sjónvarpið íslenzka væri
endanleg lausn á vandamálum íslenzkrar
kvikmyndagerðar. Þjóðin er langþjálfuð í
því að taka við slíkum tilhrifsuðum fullyrð-
ingum og gera sér þær að góðu í staðinn
fyrir framkvæmd eða skipulag verkefna —
þó virðist nú í seinni tíð örla hér og hvar
á spurningum um áþreifanlegar sannanir
þessarar lyftistangarkenningar. Svör Péturs
Guðfinnssonar voru þau sem fyrr greinir
1) aðstaða til auglýsingamyndagerðar 2)
250.000 krónur, sem skipt var á milli tveggja
fyrstu formanna samtaka kvikmyndagerðar-
manna á öðru starfsári sjónvarpsins 3) leiga
á tækjum og aðstaða til úrvinnslu eigin
kvikmynda.
Að vísu láðist honum að tíunda framlag
sjónvarpsins til félags kvikmyndagerðar-
manna, sem upphaflega átti að vera það
sem nafnið segir til um en er nú orðið nán-
ast starfsmannafélag sjónvarpsins og var á
þeim grundvelli neitað um inngöngu í
Bandalag ísl. listamanna. í rauninni held ég
að forustulið sjónvarpsins vilji gjarna
marka íslenzkum kvikmyndagerðarmönnum
bás við það að framleiða auglýsingamyndir
og láta þar við sitja.*
Þessi neikvæða afstaða sjónvarpsins gagn-
vart kvikmyndagerðinni er alþekkt fyrir-
brigði hjá byrjandi sjónvarpi og ég man til
þess að hafa lesið ummæli kvikmyndastjóra
þar sem slíkri afstöðu var líkt við það þeg-
ar börn eða vanþroska fólk fær þá hugmynd
að fremja sjálfsmorð til þess eins að valda
öðrum óþægindum.
Þegar frá líður verður hverri sjónvarps-
stöð nauðsyn að efla tengsl sín við fagmenn
utan stofnunarinnar hreinlega til þess að
efnisvalið koðni ekki niður í þeim þrönga
farvegi sem sjónarmið starfsmanna við svo
litla stofnun hljóta altént að vera.
Mín reynsla er sú að frekar sé von á upp-
hringingu frá BBC eða Deutsche Rundfunk
með beiðni um það að leysa smá verkefni
heldur en Ríkisútvarpinu sjv. sem raunar
aldrei gerist. Þá stend ég í samningamakki
við þrjár erlendar sjónvarpsstöðvar um
gerð framhaldsefnis í íslenzku umhverfi þó
slíkt hafi aldrei komið til tals á vegum
sjónvarpsins hér. Þau verkefni, sem laus-
ráðið fólk gæti leyst eru hér yfirleitt unnin
af starfsmönnum sjónvarpsins í aukavinnu
eða verður atvinnubót fyrir fastráðna leik-
ara Iðnós og Þjóðleikhússins líkt og útvarps
leikritin hafa verið. Þetta er liður í auka-
vinnukerfi ríkisstarfsmanna og varir sjálf-
sagt eitthvað enn — ekki sízt þar sem
ógrynni af eyðieyjum kringum landið eru
enn ókvikmyndaðar auk öræfanna allra.
Ég held tvímælalaust, að hollast sé fyrir
alla aðila, að horfast í augu við það, að
sjónvarpið okkar er engin lyftistöng ís-
lenzkrar kvikmyndagerðar og verður ekki
að sinni. Kvikmyndagerðin verður hins
vegar fyrr eða síðar lyftistöng sjónvarpsins
ef það vill ekki verða að eyðieyju í samfé-
laginu.
Við megum því afskrifa sjónvarpið sem
styrktaraðila við lúxusvinnu okkar. Gamalt
og úrelt dreifingarkerfi bíóanna eins og það
nú er orðið hefur einnig reynst verra en
gagnslaust til hjálpar við tilraunina til kvik
myndagerðar — því miður.
Óðamálaráðherrann okkar (eins og farið
er að kalla Gylfa til hægðarauka fyrst undir
hann heyra bæði óðaverðbólgan og hin trít-
ilvitlausu skólamál) lét menntamálanefndir
Alþingis hraðsauma ný skemmtanaskattslög
á seinustu viku þingsins núna í vor. Megin-
tilgangur þessara laga var sá að færa einum
fimm fjölskyldum í Reykjavík, sem reka
einkabíó, nálægt milljón á ári, hverri fjöl-
skyldu, í skemmtanaskattstilslökun því þess-
ir eiturhörðu fylgjendur hins frjálsa fram
taks börmuðu sér vegna samkeppni sjón-
varpsins. Móðureyra ráðherrans reyndist
næfurþunnt undireins og burgeisarnir fóru
að vola þó hann í engu hafi ansað sígrenj-
andi kvikmyndagerðarmönnum í heilan ára-
tug.
í sambandi við afgreiðslu þessara laga
vakti það athygli, að tvær áskoranir bárust
nefndunum. Þessar áskoranir hnigu mjög
í sömu áttina. Áskorun barst frá Félagi ísl.
kvikmyndahúsaeigenda um það að afnema
* Til þessa bendir m. a. það undraverða
háttalag stofnunarinnar, að selja aðstöðu til
kvikmyndagerðar á 25% lægra verði til
framleiðenda auglýsingamynda en annarra
kvikmynda.
37