Samvinnan - 01.10.1972, Blaðsíða 18

hverfis hið mikla bákn er fylgir hljóm-
plötugerð. Kvikmundar eru önnum kafnir
viðað kanna möguleika myndsegulbands-
ins og vilja ólmir losa sig úr viðjum
kvikmyndahrínganna. Augljóst mál ætti
að vera að þarna eru á ferð skæðir keppi-
nautar bókarinnar. Það er líka alkunna
að margir höfundar (meirasegja íslenzk-
ir) stunda vísnagerð á segulband.
Þannig er stefnt að því að grafa undan
einokun á tilorðningu og dreifingu listar.
Sama þróun virðist nú umþaðbil að hefj-
ast í bókagerð. Lítil forlög sem grund-
valla starfsemi sína á samvirku starfi
allra þeirra sem hlut eiga að gerð einn-
ar bókar hafa rutt sér til rúms. Skólar
og menntastofnanir setja upp vinnustof-
ur handa þeim sem vilja tjá sig í texta.
Þessi starfsemi er möguleg vegna þeirra
miklu framfara sem orðið hafa i fjölföld-
unartæki. Litlar meðfærilegar offsett-
fjölföldunarvélar ódýrar í innkaupum
og rekstri gera flestum kleift að búa til
sínar eigin bækur að meira eða minna
leyti uppá eigin spýtur án aðstoðar há-
launaðra iðnaðarmanna.
Þessi forlög hafa það framyfir gömlu
forlögin að bækur þeirra eru ódýrari,
lausar við andagt og seldar þeim hóp-
um sem þær eru ætlaðar, oft af höfundi
sjálfum og samstarfsmönnum.
Dvergfélög þessi hafa orðið þess vald-
andi m. a. að bókaverð hefur haldist í
skefjum.
Þeir semað fást við bókaútgáfu hljóta
í mjög náinni framtíð að endurskoða
alla sina starfsemi ella dettur hún niður
dauð. Allt útlit er fyrir (og raunar óhjá-
kvæmilegt af ökólógískum orsökum) að
hefjist pólítísk vakníng og samstíga
henni útgáfustarfsemi (upplýsingadreif-
íng) sem hefur annað markmið en það
að viðhalda núverandi draugstilveru.
Fyrr eða síðar rekur líka að þvi að
samtök rithöfunda sýni sjálfsbjargarvið-
leitni og búi til eigið forlag, líklegast eftir
sænskri fyrirmvnd.
Enginn efi er á að pólítisk samtök rót-
tækra muni koma sér upp vinnustofum
til bóka- og bæklíngagerðar.
Ég hygg að þrátt fyrir allar tækninýj-
úngar muni bókin blíva mikilvæg enn um
sinn (ef heimur stendur).
III.
Hörkuskot en framhjá
„Rithöfundar verða að selja bækur sín-
ar mun ódýrar heldren hefðbundnu
forlögin. Það einasta sem getur skákað
stöðnuðum útgáfufyrirtækjum og orðið
varanleg bót í máli höfunda er eigið út-
gáfufélag. Ef rithöfundar reyndu að
manna sig uppí það að koma á laggirn-
ar forlagi — og standa saman um það —
þá gætu þeir boðið bækur sínar við all-
miklu lægra verði en nú gerist almennt.
Þetta sýnir fordæmi sænska Rithöf-
undaforlagsins, þetta er ennfremur ljóst
af þróun þessara mála yfirleitt . .
Á fyrsta starfsári slógust í lið sænska
Rithöfundaforlagsins 150 höfundar. í
dag telja samtökin þvísemnæst annan-
hvern starfandi fagurbókmenntahöfund
sænskan“. 5 ^ s- >77
IV.
Hröð sókn upp vinstri kantinn
Kórinn: Viðtal við Lars Adelius sem var
i hinum vaska hópi þeirra er hleyptu af
stokkum sænska Rithöfundaforlaginu.
Spyrill: (brosir) Hefur forlaginu oröið
vel ágengt?
Adelius: (brosir) Það ákvarðast af því
hvaða merkíngu maður leggur í orðin að
verða ágengt (skellir uppúr). Okkur hef-
ur orðið allvel ágengt á ýmsum sviðum,
kannski miður á öðrum. Við höfum gefið
út margar bækur sem hafa selst í stórum
upplögum við hóflegu verði; en hinsveg-
ar (gnístir tönnum) hefur okkur ekki enn
tekist að sameina alla sænska höfunda
um fyrirtækið. Engin forlög hafa lagt upp
laupana vegna tilveru okkar.
Spyrill: (hýr) Hvert er markmið for-
lagsins? Er það að ráðast til atlögu við
hið háa bókaverð gömlu forlaganna eða
er verið að kanna nýjar útgáfu- og
dreifíngarleiðir?
Adeiius: (hress) Hvorttveggja vil ég
leyfa mér að segja. Raunverulega er
markmiðið þrískift. Við stefnum að því
að koma út bókum við lægsta verði,
halda þrýstíngi á verðlagníngu annarra
forlaga; loks að leita uppi nýja lesenda-
hópa og losna við milligöngu bókaverzl-
ana.
Kórinn: Forlagið selur til jafnaðar
4.833 eintök af bókum sínurn. Ef litið er
á útgefnar bækur Rithöfundaforlagsins
þá verður ljóst að ein ástæðan fyrir því
að mögulegt hefur reynst að selja bæk-
urnar ódýrt er að þær eru staðlaðar að
útliti og annarri gerð. Þær líkjast kiljum
í stærra flokki, sleppt er öllum mynd-
skreytingum og öðru trekkeríi fyrir aug-
að. Aðeins liturinn greinir þær að í út-
liti.
Rithöfundaforlagið var stofnað með
peníngasamhjálp hin opinbera—Kennslu-
málaráðuneytið lét af hendi rakna
125.000 s. kr. — Alþýðufræðslusamtök
Samvinnuhreyfingarinnar lögðu fram
100.000 s. kr. Loks veitti hið opinbera
rentulaust lán að upphæð 250.000 s. kr.
Umþaðbil helmingur þessa fjár hefur
skilað sér aftur og verið endurgoldinn.
Spyrill: (tortrygginn) Hvernig eru
verkin valin til útgáfu úr þeim mikla
fjölda handrita sem berst?
Adelius: (varfærinn) Árlega eru kjörn-
ir átján stjórnarmenn, stjórnin endur-
nýjast að helmíngi á aðalfundum sem
haldnir eru tvisvar á ári, þannig að í
stjórn sitja 9 menn í einu. Val verka til
útgáfu er falið trúnaðarmönnum. Gáng-
ur mála er sá að stjórn tilnefnir tvo
trúnaðarmenn sem fjalla um ákveðið
verk og skila síðan álitsgerð. Á grundvelli
þessarar álitsgerðar tekur stjórnin á-
kvörðun um hvort verkið skuli út gefið.
Komi fram efasemdir kemur til kasta
þriðja trúnaðarmannsins sem fær hand-
ritið til umsagnar. Ef höfundur er ennþá
óánægður með málsmeðferðina á hann
þess kost að skjóta máli sínu enn á ný
til stjórnar.
Spyrill: Hafa höfundar aðgáng að álits-
gerðum trúnaðarmanna?
Adelius: (reiður) Vissulega.
Spyrill: (athugull) Bækur forlagsins
kosta yfirleitt um 16. kr. s., hvað kosta
bækur svipaðar að gerð frá öðrum for-
lögum?
Adelius: (léttur i máli) Sé um að ræða
ljóðakver þá er verð annarra forlaga
þetta 25-30 kr. Skáldsögur kosta 35-45 kr.
Spyrill: (forvitnislega) Þið sparið tölu-
vert á stöðlun útlits, hvernig sparið þið
að öðru leyti?
Adelius: (góður með sig) Fyrst má
nefna að við erum lausir við skrifstofu-
báknið, ritstjóra, dreifíngarstjóra og
skrifstofufólk sem fær laun sin af sölu-
verði bókanna. Við höfum einn starfs-
mann á launum sem sér um daglegan
18