Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.12.1922, Blaðsíða 10

120 Tímarit íslenskra samvinnufélaga.
náð nokkru bolmagni, og á meðan bændur voru fátækaii
en nú og höfðu ekki aðgang að neinni peningastofnun.
Um innlendu kaupmannastéttina segir hann að ekki sé
að ræða „fyr en eftir að landsbankinn var stofnaður eða
öllu heldur fslandsbanki", og að þá fyrst hafi þeir farið
að verða útlendu verslununum allskæðir keppinautar“.
Alveg það sama má segja um kaupfélögin. þau fóru um
sama leyti að útbreiðast og þau hafa unnið jöfnum hönd-
um við kaupmannastéttina að því, að gera sveitaverslun-
ina innlenda og draga hana úr höndum útlendu verslan-
anna hvei’vetna út um land. Nýir kaupmenn hafa ekk-
ert síður risið upp til að keppa við áður stofnuð kaup-
félög, heldur en að kaupfélög hafi hafið samkepni við inn-
lenda kaupmenn, sem áður voru byrjaðir. Báðir aðiljar
hafa kept hvorir við aðra og einnig við útlendu verslan-
irnar, og munu allir telja sig jafn réttháa til þess að
reyna krafta sína í þessari atvinnugrein eins og við
hverja aðra atvinnu þjóðfélagsins.
Að viðskifti gegn peningaborgun voni vaxandi, eink-
um í Reykjavík og öðrum kaupstöðum, var afleiðing af
starfsemi bankanna, vaxandi auðlegð og því, að vel láun-
uð embættismannastétt, sem fær laun sín greidd mánað-
arlega, og fjölmenn daglaunamannastétt hafa þar aðsetur.
í sveitunum hagar öðnivísi til, og þessvegna eru
peningaviðskifti þar ógreiðari. Bændur hafa ekki gjald-
eyrisvörur, svo nokkru nemi, nema tvisvar á ári. Við-
skiftaþörfin er fábreytt, aðallega vöruúttekt í kaup-
stað, þar sem gjalddagi er miðaður við kauptíð, kaui>
gjald einu sinni til tvisvar á ári og opinber gjöld. Pen-
ingarnir eiga því ekki mikið erindi upp í sveitimar nema
vissan tíma árs, og sveitamenn sjálfir kæra sig ekki um
að liggja með vaxtalausa peninga heima fyrir, en pen-
ingaþarfir sveitamanna hafa einmitt verið betur fyltar
síðan samvinnufélögin tóku til starfa, því að það er
meðal annars þeirra verk, að vöruverðlagið er orðið að
peningaverðlagi á afurðum þeima og nauðsynjum. Áður