Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.12.1922, Side 110

220 Tímarit íslenskra samvinnufélaga.
kaupmenn um verslunina. Hann segir á bls. 56, að al-
menningur eigi alt á hættu, ef sala afurðanr fari fram
undir einum hatti og mishepnist, en ekkert þó að kaup-
menn selji með tapi og fari á höfuðið, því að það snerti
venjulega aðeins fáa menn og almenningur fái fult verð
fyrir vöru sína. Á bls. 57 segir hann að kaupmaðurinn
verði vitanlega að bera tap sitt sjálfur, en Sambandið
þurfi ekki annað, en að jafna tapinu niður á þjóðar-
innar breiða bak, á meðan það ekki sligist undir b,rrðinni.
í þessu felst sú kenning, að með kaupmannaverslun-
um og kaupmannagjaldþrotum sé almenningi engin hætta
búin. Almenningur sé þannig jafnan trygður fyrir tapi,
því kaupmenn beri tap sitt sjálfir.
Sú falskenning, að almenningur eigi ekkert á hættu
við kaupmannaverslanirnar, hvernig sem þar veltur á
ýmsum endum, hefir fyrri sést. I þessu sama riti hefir
höf. á bls. 13 brugðið óvæntu ljósi úr þeirri átt yfir þetta
atriði. Hann segir: „það hafði verið venja útlendu
kaupmannanna, að gefa fyrir innlendar afurðir, sérstak-
lega landbúnaðarafurðir, meira en þær voru verðar, en
setja verðið á útlendu vörunum þeim mun hærra.-------
bændur litu meira á það, að fá hátt verð fyrir afurðir
sínar, en gættu hins minna, þó útlenda varan væri dýr“.
Nú er það kunnugt, að þó ekki hafi tekist sem skyldi
að þroska í fari íslenskrar kaupmannastéttar þær æskilegu
dygðir, sem áður hefir verið minst á, hafa kaupmenn erft
þetta kaupmannsbragð. það er kunnugt, að bæði inn-
lendar og þó einkum útlendar kaupmannaverslanir, beita
þessu bragði enn í dag, í samkepni sinni við samvinnu-
félögin um kaup á innlendum afurðum. Verðmuninn
vinna þeir síðan upp á erlendu vörunni og einkum þeirri
vöru sem samvinnufélögin leggja lítið kapp á að flytja
inn í landið.
þannig eru viðskiftamenn kaupmannsins í óafvitandi
og óbeinni samábyrgð. það, sem kaupmaðurinn borgar