Andvari - 01.07.1960, Blaðsíða 19

andvaki
ISJARNI PÁLSSON OG SAMTÍÐ ÍIANS
113
þegar liann sjálfur á í lilut. Því þegar til stóð að flytja hann til Norðurlandsins
hefur hann meðal annarra mótbára við Landsnefndina þessa: „Skulde jeg nu
vorde forflöttet til Norlandet, kunde jeg ey vente mig nogen Hielp frem-
deeles af Land-Physico og lölgelig staae hver Gang Feberen angreb mig endnu
större Fare for mit Liv.“ (Landsn. bls. 283—284).
Nokkru skaplegri eru svör biskupanna til Landsnefndarinnar við 2. grein-
mni. Finnur hiskup Jónsson svarar á þessa leið: „Hvad Sygdomme og Læge-
konsten angaaer, er jeg ikke i Stand til at dömme om, hvor for jeg gaaer det
íorbie ret stilltyende. Men Jordemoders Væsenet holder jeg for den nöd-
vændigste Ting, som endeligen bör i nöyeste Agt tages og indrettes paa den
Maade, som Landets Leylighed kand taale og detsens Indbyggere kand være
mest til Nytte.“ (Landsn. bls. 79). En Gísli hiskup Magnússon skrifar: „At
foreslaae noget, sem kunde henhöre til Forbedring udi Medicinen eller hvor-
ledes Sygdomme curative aut præservative kunde afhielpes, finder jeg mig ikke
1 Stand.“ Og álitlegast sýnist honum, að reyndur læknir semji bók við leik-
wiannshæfi um sjúkdóma og ráð gegn þeim. (Landsn. bls. 166).
Þessar undirtektir landsmanna hafa varla orðið nein hvöt Landsnelndinni
til að gera tillögur um auknar heilbrigðisráðstafanir hér, fremur mætti hún
draga þær ályktanir af undirtektunum, að landsmenn myndu ekki sárt sakna
þess þó þeir sæju á hak þeim vísi að heilbrigðismálum, er þegar var kominn.
Það verður ekki séð að Landsnefndin hafi leitað álits landlæknis í þessum
málum, trúlega vegna þess, að það hefur henni þegar verið kunnugt af bréfum
Mns til rentukammersins og heilbrigðisráðsins um þau efni, en í bréfi dags. 7.
des. 1770 (Lit. B. Nr. 27) biður nefndin um álit landlæknis á eftirfarandi
þrem atriðunr. 1: Um innlendar nytjajurtir. 2: Á hvaða aldri og úr hvaða sjúk-
dómum börn helzt deyi og hvaða langvinnir, bráðir og umferðasjúkdómar
hafi helst gert vart við sig hér og hvaða ráð hafi gefist best við þeim? Og 3:
Hvaða athuganir landlæknir hafi gert á sauðfé, er látist hafi úr fjárpestinni?
Bjarni landlæknir svarar þessum fyrirspurnum í þrem bréfum til nefndar-
tnnar dags. 20. marz, 14. maí og 23. júní 1771 og veita þau talsverðar upplýsingar
Uni þekkingu hans á náttúrufræði og læknisfræði. Ég mun þó ekki taka hér
fyrir nerna nokkur atriði í sambandi við svar hans við annarri spurningunni
°8 þá sérstaklega að því er tekur til ungharnadauðans, vegna þess hve hann er
mikill lduti af heildardánartölunni á 18. öld. Bjama virðist hafa verið Ijóst,
ungbarnadauði var hér mikill, að því er marka má af ferðabókinni (bls.
'fM), en ekki verður séð af henni né heldur af hréfi hans til Landsnefndarinnar,
hann hafi gert sér fyllilega grein fyrir, hver sé aðalorsök barnadauðans, en
* f>téfinu segir: „Nye födde og spæde börns sygdomme kierer sig meget faa om,