Andvari - 01.07.1960, Blaðsíða 87

andvari
SKÁLDSKAPUR OC, VERULEIKI
181
uppreisnar gegn ríkjandi ranglæti í þjóð-
félagsmálum, um leið og hún vekur hjá
honum jákvæðar hugmyndir um félags-
lega einingu. Þetta er ástæðan til þess, að
við höfum snúið baki við hinni form-
bundnu borgaralegu list, sem á erindi til
fárra, en tekið upp í hennar stað félags-
lega raunsæisstefnu, sem beitir því list-
rtena tungutaki, sem allir mega skilja.
Þetta eru skýr og skilmerkileg orð, og
þau fela í sér einn mikilvægan sannleika:
það er nauðsynlegt að ráða bót á félags-
legu misrétti í heiminum, til þess að unnt
sé að útrýma styrjöldum. En það mætti
eins vel snúa þessum setningum við og
segja: Það er nauðsynlegt að útrýma styrj-
öldum, til þess að unnt sé að ráða bót á
félagslegu misrétti í heiminum. Sé máls-
greinin sögð þannig, er hún ekki síður
sönn, og þannig sögð er hún enn ugg-
vænlegri en áður. í fyrsta sinn í sögu
mannkynsins — og það einmitt þegar
heimurinn skiptist í tvær stjórnmálafylk-
'ngar, sem hatast og tortryggja hvor aðra
- stöndum vér augliti til auglitis við
nauðsyn þess að afneita valdbeitingunni
sem pólitísku vopni. Og ef vér hugsum
htið eitt nánar um þessa nýju aðstöðu og
þau framtíðarviðhorf, sem hún felur í sér,
þá skilst oss þegar í stað, að hún krefst
hvorki meira né minna en umbyltingar
a öllum sviðum mannfélagsins: í þjóðfé-
fagsmálum, fjárhagsmálum, flokkapólitík,
Téttarfari og siðgæðismálum. Sú bylting
taaundi hafa djúptæk áhrif á lífskjör hvers
manns, á skyldur hans og ábyrgð, mat
hans og dóma, jafnvel á hugmyndir hans
Um sjálfan sig sem hugsandi og starfandi
veru. Og þetta á ekki aðeins við um hinn
vestræna heim, í hinum austræna heimi
Verða menn einnig að viðurkenna, að
valdbeiting sé óhugsandi. Og ekki fæ ég
hetur séð en það hljóti að leiða til þess, að
endurskoða verði grundvallarkenningu
hdarxistanna um nýskipun þjóðfélags-
ins. Með öðrum orðum sagt: Hin nýja
þróun í náttúruvísindum hefur þurrkað
út hin gömlu pólitísku vandamál, en vér
hugsum og höfumst að eins og þau væru
enn í fullu gildi — einfaldlega af því, að
vér geturn ekki gert oss grein fyrir þeim,
sem korna í þeirra stað. Og það er cinmitt
það, sem gerir ástandið uggvænlegt. Það
felur í sér e.nn meiri hættu en sjálf tilvera
kjarnasprengjunnar, því að það getur
óhjákvæmilega leitt til þess, að hún verði
sprengd.
En hvernig má það takast að breyta
þessu ástandi svo fljótt, að vér getum af-
stýrt sjálfseyðingunni? Fundir æðstu
stjónmálamanna og persónuleg viðtöl
þeirra eru fyrstu nauðsynlegu skrefin, en
þau gera þó ekki annað en slá óförunum
á frest, þau geta ekki fjarlægt yfirvofandi
hættu svo lengi sem hin pólitíska hefð
hættir ekki með öllu að nota hótun um
valdbeitingu scm úrslituröksemd. Ef al-
þjóðastjórnmál eiga að losna úr því öng-
þveiti, sem þau hafa verið í til þessa, get-
ur það aðeins orðið fyrir aukinn pólitísk-
an skilning, fyrir tilfinninguna um sam-
stöðu og bræðralag allra manna og allra
þjóða. Þetta lætur í eyrum sem hugar-
órar og er enn sem komið er fjarri öllum
veruleika. Hvernig er slíkt hugsanlegt á
þeim tæknistjórnartímum, sem nú standa
yfir, þegar austrænar þjóðir einbeita öllum
kröftum og hæfileikum til þess að skapa
iðnað, sem staðið geti vestrænum iðnaði
á sporði, á meðan vér fyrir vort leyti erum
að því komnir að líta á framleiðslu og
neyzlu iðnaðarafurða sem hið sanna mark
og mið mannlegrar tilveru. Að vísu eru
náttúruvísindin kornin vel á veg að breyta
allri heimsmyndinni i þá átt, sem virðist
gefa fyrirheit um möguleika, sem engan
getur órað fyrir, um mannlegt líf og mann-
lega þróun, en með sömu rökvísi hafa
þau skapað tækið til tortímingar öllu lifi
og fengið það í hendur þeirra, sem her-