Andvari - 01.07.1960, Blaðsíða 92

JÓIIANN KR. ÓLAFSSON:
Smíði
Jökulsárbrúar á
Sólheimasandi.
Sumarið 1919 var ég við byggingu brú-
ar á Hnausakvísl í Þingi í Húnavatns-
sýslu. Það haust kallaði vegamálastjóri
mig suður, nokkru áður cn allri vinnu var
lokið þar, til þess að fara austur að Jökulsá
og reka þar niður nokkra staura til rann-
sóknar á botni árinnar. í þessari ferð var
ég um hálfsmánaðartíma, rak þar niður
12 staura. Þeir gengu mjög illa niður og
skekktust flestir við reksturinn, það sýndi,
að í botni árinnar var mikið grjót og stórt.
Af þessu var Ijóst, að ekki voru tök á að
reka þar niður staura, sem að gagni kæmi,
var því fallið frá því og ákveðið að grafa
fyrir öllum stöplum brúarinnar, scin gcrt
var.
Til glöggvunar fyrir þá, er þctta lcsa,
set ég hér lýsingu af umhverfi árinnar og
reyni að gera grein fyrir hvað er þess
valdandi, að hún er í háttum sínum ólík
flestum öðrum ám í landinu. Upptök
hennar eru í vesturenda Mýrdalsjökuls.
Hún myndast af bráðnun jökulsins, er
því vatnsrennsli hennar allmismunandi
eftir hitastigi og úrkomu, þó hefur það
ekki alltaf áhrif á vatnsmagn hennar, því
oftast safnast umframrcnnsli úr jöklinum
í hið svonefnda Jökulsárlón. En lónið cr
tilkomið af þcim staðháttum, sem nú
segir:
Vestan þess cr hið svonefnda Skógn-
fjall, en það rís upp af Skógaheiði og ligg-
ur scm næst frá suðri til norðurs. Að aust-
an er fjall, sem Hvítmaga heitir, og suður
af því cru Mýrdalsfjöllin. Þarna á milli
hefur myndazt dalur, sem mun vcra ná-
lægt 4—5 km langur. En í mynni þessa
dals hefur runnið skriðjökull, austanfra
allt vestur að Skógaheiði sunnan Skóga-
fjalls, hann mun hafa verið þá allt að
2—2Vi km breiður, stefna hans er til suð-
vesturs. Ilánn lokar þannig alveg fvrir
dalinn. Eftir því sem ég kemst næst mun
stærð lónsins vera við vatnsyfirborð, þeg-
ar lónið cr fullt, eins og hér segir:
Meðfram Skógafjalli um 2 km, mcð-
fram jöklinum 1,5—2 km og að austan
meðfram Hvítmögu 3,5—4 km, auk þessa
cr svo 4—5 km gljúfur inn í heiðina.
Botni lónsins hallar öllum til suðvesturs,
en þar cru göng þau, scm áin hefur graf-
ið sér, meðfram berginu undir Skóga-
heiði. En þar var jökullinn þetta sumar
(1920) 80 faðma hár. Það eru þessir stað-
hættir, er hlaupunum valda. Þegar lónið
er tómt, rennur áin óhindruð um göngin,
en smám saman ber hún jaka niður í þau.
og að lokum berst svo mikið íshröngl i
þau, að áin kemst ekki öll í gegn, þá fer
hún að safna í lónið, og heldur því áfram
unz hún sprengir úr þeim ísinn, og þa
koma hlaupin, misstór eftir því hve mikið
vatn hefur safnazt í það. Stundum kemuv
fyrir, að svo hátt verður í lóninu, að það
rennur yfir jökulinn. Þannig var bað cr
fvrsta hlaupið kom þetta sumar. Áin cr
þá vatnsmikil, því allt afrennsli jökulsins
rennur þá til sjávar. Svo er vatnslon
mörgum sinnum stærra inni í jöklinum
norðan við fjallið Hvítmögu. Ég bcf ekki
séð það og veit því ckki greinilega uW
stærð þcss. Þetta lón hljóp fram seint um