Andvari

Árgangur

Andvari - 01.07.1960, Blaðsíða 29

Andvari - 01.07.1960, Blaðsíða 29
ÖRNÓLFUR THORLACÍUS: UM UPPRUNA MANNA Staða mannsins í dýraríkinu, Maðurinn heyrir til ætthálki, sem prí- uiatar kallast. Til prímata teljast öll nú- lifandi og aldauða kyn manna, apa og kálfapa. Skyldust dýr prímötum um líkamsgerð meðal núlifandi spendýra eru skordýra- æturnar, en til þeirra teljast broddgeltir, snjáldurmýs og moldvörpur. Af stein- gervingum ráða menn, að stofn prímata I'afi skilizt frá skordýraætum fyrir byrjun tertíertímabils — á miðöld jarðsögunnar. Elztu spendýr voru smákvikindi, sem trúlega hafa mestmegnis lifað á skordýr- um og ormum. Sumar þessara frumstæðu skordýraæta leituðu upp í trén og breytt- ust smám saman úr merkurdýrum í klifur- dýr. Til þe ssara frumstæðu klifurdýra má rekja ættir prímata. Pegar forfeður prímatanna gerðust skógardýr, aðlagaðist líkamsgerð þeirra Itinum nýju lifnaðarháttum. Dýr merkur- ntnar skynja heiminn í kringum sig í 'ikum mæli með þeffærum sínum. Þau eri' því vel þroskuð hjá merkurdýrum, en sjónin stundum í lakara lagi. Klifur- dýrum er öfugt farið. Þau þurfa á góðri sJ°n að halda við að stökkva grein af Júem. Allir prímatar hafa góða sjón. ^llir nema hinir frumstæðustu, hálfap- ‘lrn'r, hafa samstæð augu — framan á 'ofðinu — og skvnja því vel dýpt og fjar- ægðir. Skógarlífið gerir jafnframt minni n'ölur til þefnæmis cn líf á jörðu niðri,- enda er þefnæmi prímata fremur óþrosk- að, og þeim mun lakara, sem ofar dregur á þróunarbrautinni. Breyttum skynfærum fylgja breyting- ar á heilanum, — hann hreytist úr „lyktarheila" í „sjónarheila". Góð sjón veitir staðbetri þekkingu á umheiminum en gott þefskyn, sjónarheilinn hefur því skilyrði til meiri þroska en Ivktarheilinn. Auk þess krefst skógarlífið meiri ná- kvæmni og samstillingar í hreyfingum en merkurlífið, klifur og stökk milli greina eru hraðar og flóknar hreyfingar. Til að þær fari vel og skipulega frarn, er þörf flóknari heila en skordýraætur hafa. Þegar forfeður okkar breyttust úr mcrkurdýrum í skógardýr, breyttist heili þeirra því að skipulagi og varð jafnframt flóknari. Þessi þróun heilans hefur síðan fylgt prímötum á þroskaferli þeirra. í prímötum hafa haldizt mörg einkenni úr likamsgerð frumstæðra spendýra. Lífið í trjánum leyfir litla sérhæfingu vöðva- og beinakerfis. Hreyfingarnar eru svo margvíslegar, að þróunin getur ekki beinzt inn á þrönga sérhæfingarbraut. Dýr merkurinnar þróuðust sum til hlaupa, svo sem hesturinn. 011 beinagrind og vöðvakerfi hestsins hefur sérhæfzt til að framkvæma takmarkað svið hreyfinga fljótt og örugglega. Gleggst sést þetta á fæti hestsins, þar sem allar tærnar nema cin hafa smám saman horfið við þróun- ina. Fætur og hendur prímata halda hins
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.