Andvari - 01.01.1987, Blaðsíða 115

ANDVARI
GUÐSMENN OG GRÁMOSI
113
þegar mikla athygli, hlaut virt bókmenntaverðlaun og hefur verið þýdd á
mörg tungumál. Bernanos er oft nefndur sem dæmi um kristinn tilvistar-
stefnumann (existentialista) og þessi skáldsaga er góð túlkun á lífsviðhorfum
hans. Þar segir frá ungum kaþólskum presti í söfnuðinum í Ambricourt í
Flæmingjalandi (Flandern í Belgíu). Presturinn tekur sér fyrir hendur að
afhjúpa guðleysi þessa kirkjurækna og sómakæra safnaðar, sem hann lítur á
sem eins konar varðlið hins veraldlega valds. Presturinn er afar umkomulaus í
mannlegum samskiptum, viðkvæmur og breyskur. Æðsta markmið hans er
að efla trú safnaðarins, trú einkum í skilningi dulhyggjunnar: náið samband
við Guð í bæn og trúariðkun — en samt er hann fjarri því að vera „dogmat-
ískur“: með játningarnar sífellt á vörunum — hér er hvorki hreintrúarprest-
urinn né heittrúarpresturinn á ferð. í nágrannasöfnuðinum Torcy er prestur
annarrar gerðar. Hann lætur sér mjög annt um veraldlega velferð sóknar-
barnanna, félagsleg réttindi þeirra o.s.frv. Sameiginlega túlka þessir tveir
prestar sjónarmið hinna kristnu existentíalista á fjórða áratugnum og raunar
allt til þessa dags. Bernanos var undir sterkum áhrifum frá Kierkegaard
einkum um skilning á valdi hins illa í heiminum, að gegn ofurvaldi þess gildi
það eitt að gefa sig fullkomlega á vald Guði í bæn og trausti.
Óneitanlega virðist sem séra Böðvar eigi sitthvað sameiginlegt með presti
Bernanosar þótt ekki væri nema andúðin á hinum „borgaralega“ presti og
allri yfirborðslegri guðrækni en einnig í hinni innilegu og heilsteyptu trú.
Séra Böðvar er að semja endurminningar sínar. Hugrenningum hans er lýst
á þennan hátt í því samhengi: „Hver þættist mega vera að því nú á dögum að
lesa fábreytilegar endurminningar gamals manns, sem hafði ekki gerzt prest-
ur af köllun, heldur vegna þrekleysis og skulda, en kvalizt síðan af efa-
semdum meðan nokkurt hár var ógránað á höfði honum?“ Þessi lýsing kemur
ekki heim við lýsingu á séra Böðvari almennt. í bréfinu, sem hann er að skrifa
dóttur sinni vestanhafs, birtist staðföst trú og ekki síður virðist manni sams
konar trú liggja til grundvallar greinarkorninu „Máttur bænarinnar“, sem
hann er að semja. En af ástæðum, sem hér verður ekki farið ofan í saumana á,
fylgir efinn oft þessari ímynd hins fátæka og fómandi prests. í lýsingunni á
sera Böðvari virðist hann þó tæplega eiga heima. Efinn gæti hins vegar verið
hragð höfundar til þess að aðgreina þennan prest enn betur og skýrar frá
hinni „borgaralegu“ prestsímynd, sem birtist í allri sinni „dýrð“ þar sem séra
Steindór er annars vegar.
6. Thor Vilhjálmsson: Hinn líðandi þjónn
Prestar í fagurbókmenntum hljóta á einn eða annan hátt að endurspegla
Presta raunveruleikans. Svo gæti a.m.k. virst við fyrstu sýn og er í raun
8