Andvari - 01.01.1987, Blaðsíða 125

ANDVARI
LÍFERNISLIST OG LÍTIÐ EITT FLEIRA
123
Með því móti einu getur hann gegnt því hlutverki sínu sem mestu varðar: „að
gera rannsóknina lifandi þátt í menningu og þjóðlífi.111
Við þetta má svo bæta því sem Sigurður Nordal ritaði sjálfur fjórum árum
fyrir andlát sitt í lokaorðum ritsins um Hallgrím Pétursson: „Annars er svo
um þessi hugleiðingabrot eins og allt sem ég hef borið við að skrifa um
bókmenntir, að þeim er fremur ætlað að verða eggjun til sjálfstæðs lestrar og
umhugsunar en að mig langi til að troða mínum eigin skilningi upp á lesendur.
Eg veit alltof vel, að vonlaust er að gera þessi fræði að vísindum, þar sem unnt
er að sanna niðurstöður, þótt skylt sé að þekkja og virða þær staðreyndir sem
völ er á og koma málinu við.“2
Af þessu má ljóst vera að Sigurður ætlaði frá upphafi til enda fræðum
sínum stóran hlut. Þó að hann virðist tala af nokkru lítillæti í hinum síðast
tilvitnuðu orðum, þarf það engan að blekkja sem til skrifa Sigurðar þekkir.
Vísindi voru í hans huga ekki hið æðsta, heldur listrænn skilningur. Honum
nægðu ekki fræði „sem eru fólgin í tómum fræðatíningi, upptalningum í stað
ályktana og skilnings, bókaskrám í stað dómgreindar . . . “.3 Hann átti ekki
erfitt með að vera vísindamaður þegar þess þurfti með, eins og dæmi eru næg
um í ritum hans, en hann hélt einnig ótrauður á aðrar slóðir, slóðir lífs og
listar, þegar hann taldi það þénanlegra.
III.
Þegar Sigurður Nordal hafði lokið doktorsriti sínu um Ólafs sögu helga og
hlotið þann lærdómstitil sem hann gat mestan fengið, átti hann um tvær leiðir
að velja: að stefna beinleiðis inn í rannsóknir á norrænum fræðum eða taka
sér tóm til íhugunar um mannlega tilveru, hlut bókmennta í henni og hlutverk
hans sjálfs. Sumir myndu e.t.v. spyrja hvers vegna þessi seinni leið hafi
yfirleitt komið til álita. En það skýrist vonandi síðar í þessum hugleiðingum
hvernig það mál var vaxið. Hér nægir að nefna að Sigurður valdi einmitt þessa
síðarnefndu leið. Hún reyndist honum hvað ytri aðstæður varðaði greiðfær
því að árið 1915 hlaut hann sem áður gat styrk af sjóði Hannesar Árnasonar.
Sá styrkur var til þess ætlaður að lesa heimspeki í þrjú ár og flytja síðan
fyrirlestra um sjálfvalið heimspekilegt efni í Reykjavík fjórða árið. Hannes-
ar Arnasonar styrkur var þá svo ríflegur (þó að nú sé hann naumast til nema á
Pappírnum) að unnt var að lifa af honum með sæmilegri ráðdeild. Sigurður
hvaldist áfram í Kaupmannahöfn fyrst um sinn. Hann hlýddi m.a. á fyrirlestra
hjá H. Höffding og fleirum veturinn 1915. Þaðan fór hann svo til Berlínar
1916 og síðasta árið, 1917-1918, dvaldist hann svo í Oxford. Benda sendi-
ref hans til vina og raunar fleiri skrif hans til þess að sú dvöl hafi mótað