Andvari - 01.01.2006, Side 99

SIGURBORG HILMARSDÓTTIR
„Kvæðið um Gutta réði
örlögum mínum“
Aldarminning Stefáns Jónssonar
1
Þann 22. desember 2005 voru liðin 100 ár frá fæðingu Stefáns Jónssonar rit-
höfundar og kennara og 12. maí síðastliðinn voru 40 ár frá andláti hans. Það
hefur verið hljótt um nafn Stefáns síðustu áratugi, ekki síst um þau verk hans
sem hann lagði mestan metnað í og mat mest sjálfur, skáldsögurnar Sendibréf
ffá Sandströnd og Veginn að brúnni. Þær skáldsögur Stefáns sem gefnar voru
út sem barnabækur njóta enn hylli þeirrar kynslóðar sem ólst upp við þær en
heimur þeirra er flestum tölvualdarbörnum fjarlægur.
Stefán kom í heiminn á Háafelli í Hvítársíðu á stysta degi ársins 1905.
Foreldrar hans, Anna Stefánsdóttir (f. 1879) og Jón Einarsson (f. 1874) voru
Þar þá vinnuhjú. Stefán var í miðið af fimm sonum þeirra. Elsti sonurinn
°g sá fjórði létust í frumbernsku en þrír komust á legg. Bræðurnir Óskar og
Sigurður létust báðir árið 1930, Sigurður þrítugur að aldri en Óskar fjórtán
ára. Stefán var því sá eini bræðranna sem lifði foreldra sína. Jón Einarsson
lést 1931 en Anna Stefánsdóttir 1960. Þau tóku saman árið 1897 en sakir
fátæktar giftust þau ekki fyrr en árið 1912 og stofnuðu ekki eigið heimili
fyrr en 1916. Vorið 1908 fluttu þau með syni sína tvo að Arnbjargarlæk í
Þverárhlíð. Á vinnuhjúaskildaga, 14. maí, 1909 skildu leiðir fjölskyldunnar.
Anna og Stefán flytja að Glitstöðum í Norðurárdal en Sigurður, þá 9 ára gam-
alh fer að Steinum í Stafholtstungum en Jón fer í lausamennsku. Árið 1955
ritaði Stefán í dagbók sína:
Ég man, hvaða dagur er, enda þótt ég geri það ekki að umtalsefni. Sonur vinnuhjúa
gleymir trauðla þessum degi. Þennan dag fyrir fjörutíu og sex árum man hann fyrstan í
sínu lífi. Sá hann er ég, sem hér sit. Fyrst sé ég fyrir mér röð svartra kletta og við förum
meðfram klettunum. Til vinstri handar er sinuhvít mýri. Ég sit á hnakknefi fyrir framan
föður minn. Reiðhesturinn er áreiðanlega skjóttur, rauðskjóttur og þó meira rauður en
hvítur. Ég man best eftir eyrum hestsins. Síðan hverfur allt. Ég man ekki fleira, en ég
veit að við höfum verið á leið yfir hálsinn frá Ambjargarlæk að Glitstöðum. Seinna hinn