Andvari - 01.01.2006, Síða 130

128
SVEINN EINARSSON
ANDVARI
þess merki í sýningu okkar. Og ekki eru leikslok heldur valin af tilviljana-
kenndri uppáfinningarsemi. Endurskoðun allra lífsgilda er heiminum nauð-
syn ...“
Persónur leiksins
Hamlet er um tvítugt, nýhafinn háskólanám. Hann er gáfaður, margslunginn,
leitandi að sjálfum sér og öðrum, en hefur kannski mest leitað í leik og félags-
skap og í bókum. Nú þarf hann að leita í umhverfi sínu, samfélaginu, hvernig
þessi heimur hangir saman. í fyrstu trúir hann því ekki að vofan birtist, eða
geti yfirleitt birst. Það er rödd föður Hamlets sem við heyrum, rödd lík rödd
hins nýja kóngs, enda ljær sami leikari þeim tungu sína. En í raun vitum við
aldrei hvort við - og Hamlet - heyrum þetta sem hans innri rödd - hvort hann
sér vofuna nema fyrir innri sjónum og eðlisávísanir framkalla vofuna, hann
sér hana „með hugans augum“ eins og segir í textanum. Þá kemur reyndar
vandi. Augljóst er, að í svefnherbergisatriðinu fræga sér drottning ekki vof-
una, né heyrir það sem áhorfandinn heyrir (úr hugskoti Hamlets?), en hvað
um þá Hóras og í okkar tilviki Marsellus? Þeir sem ekki trúa því að framliðn-
ir geti birst okkur, verða að taka það gilt, að ímyndunarafl þeirra hafi hlaupið
með þá í gönur, í því undarlega andrúmi sem ríkir við hirðina; kannski hefur
Marsellus grunsemdir um að kóngamorð hafi verið framið.
í fyrstu atriðum leiksins er Hamlet í uppnámi, sem magnast við áskorun
vofunnar. En hann treystir ekki yfirnáttúrlegum viðburðum, hann þarf frekar
vitnanna við. Því koma leikararnir eins og himnasending og hann og Hóras
fylgjast grannt með viðbrögðum kóngs.
Andstæðurnar leikur-skylda eru settar strax á oddinn í eins konar forleik að
sýningunni og andstæðurnar einstaklingur og samviska hans andspænis sam-
félagi, sundurlausu, en sam-félagi þó, koma skýrt fram þegar í fyrsta atriði
leiksins, þegar hinn nýi kóngur flytur eins konar hásætisræðu til að vinna hylli
þegnanna og sefa úlfúð Hamlets. Þessi Hamlet er ekki lamaður á vilja, hann
er í rauninni ungur og þróttmikill, og í honum hamast ólíkar tilfinningar. En
hann kann ekki enn að virkja þá orku, né þá gremju hans yfir því hversu lítt
hann hefur getað haft áhrif á gang mála, það sem hans særða réttlætiskennd
kynni að leiða til. Hann bíður átekta. En sú staðreynd að um hann er njósnað,
vekur ugg og ótrú á heilindum þeirra sem eiga að standa honum næstir. Hann
bíður átekta, uns hann setur á svið leikmorðið; þar eru fyrstu hvörf í leiknum
og um leið í skapgerðarþróun hans. Nú veit hann vissu sína, en þá er honum
um leið ljóst að hann er orðinn hættulegur; ef föður hans var ýtt úr vegi, er
leikur einn að ryðja honum sjálfum úr vegi. I stað ólundar brjótast viðbrögðin
fram í galgopahætti, hann leikur sig galinn, óábyrgan, hættuminni.
N