Andvari - 01.01.1949, Side 48

44
Hákon Bjarnason
ANDVARI
skörðin. Fyrir því má ætla, að víða um land hafi skógarnir í
öndverðu eigi verið síðri en hinir stórvöxnustu friðuðu skóg-
ar eru nú.
Nytjar þær, sem forfeður okkar höfðu af birkiskóginum,
voru fjölmargar, þó að birkiviðurinn gæti hvergi fullnægt öll-
um viðarþörfum þeirra. Birkiviður er lítt nothæfur til húsa-
smíða, en margs lconar áhöld og innanstokksinuni má smíða
úr honum. Til eldiviðar er hann fráhær, og eins eru birki-
viðarkol hitamikil og drjúg. Beitin í skógana hefur forðað
margri skepnunni frá hordauða, og þangað var oft sótt lim
í harðindum til þess að treina lífið í nautpeningnum. Hrossin
hafa á stundum orðið að leggjast á lim og stofna til þess að
halda lífi.
En birkiskógurinn veitir öðrum gróðri hlíf og skjól og varð-
veitir frjósemi jarðvegsins betur en nokkuð annað. Og loks ver
liann jarðveginn gegn spjöllum af vindi og vatni, og er slíkt
ekki minnst um vert.
íslenzkur jarðvegur. Jarðvegurinn hér á landi er mjög frá-
brugðinn jarðvegi Skandínavíu. Hér er fokjarðvegur, mynd-
aður af áfoki ofan af hálendi landsins, en á hálendinu veðr-
ast bergtegundirnar mjög ört sakir tíðra hitabreytinga.
Fokjarðvegi er mjög hætt við uppblæstri, ef hann missir
þá hlífð, sein birkiskógurinn veitir honum. Afleiðingar
skógaskemmda verða því alltaf, fyrr eða síðar, uppblást-
ur jarðvegsins, nema á þeim stöðum, þar sem vatnsagi er svo
mikill, að mýrar og deiglendi myndast eftir eyðingu skógar-
ins. Vatnsþörf skóga er mjög milcil, og útgufun laufblað-
anna verkar á sama hátt og jarðvegurinn væri lokræstur.
Og það er yfirleitt ekki nema á flatlendi, þar sem aðrennsli
vatns er mikið, að mýrar geta haldizt til langframa, er skóg-
ur breiðist út.
Ýmsir hafa haldið því fram, að hér væri víða um eins kon-
ar hringrás að ræða, að því er snertir allan gróður. Kenning
þeirra er í fám orðum á þá leið, að þegar land er örblásið
ofan á mel, þá nemi nýr gróður smám saman landið að nýju,