Andvari - 01.01.1949, Blaðsíða 87

andvari
Alþýðumenntun og skólamál á íslandi á 18. öld
83
stjórnin biskupunum á íslandi um þetta efni og beiddist til-
tagna þeirra og áiits um endurbætur á stólsskólunum. Jón
biskup Árnason svaraði með allýtarlegu bréfi árið eftir. En
Jafnfranit ritaði Jón Þorkelsson skólameistari í Skálholti langt
aiitsskjal um þetta efni, og er þar að finna ýmsar ágætar upp-
lýsingar um Skálholtsskóla á þessum tíma. Árið 1735 var
málið vakið upp á.ný með bréfi stjórnarinnar til stiftamt-
nianns, þar sem honum var boðið að ráðgast við biskupana
skólamál landsins, en þetta Ieiddi til þess, að Jón biskup
Árnason ritaði á ný ýtarlegt bréf um almennt fræðsluástand
1 landinu og þar með um barnaskóla. Skorti nú ekki á, að
fyrir lægi glögg vitneskja um skólahagi landsins alla. Líkast
hefði þó allt setið í sama horfi enn um nokkra hríð, ef ekki
hefði við nolið öflugra hvatninga manns, sem hafði sett sér
framar öllu öðru að vinna að endurbótum í þessum el'num
°S lét þar ekkert til sparað, sem í hans valdi stóð.
Árið 1737 lét Jón Þorkelsson af skólameistarastarfi í Skál-
holti og flutlist til Kaupmannahafnar. Er þá til sögunnar kom-
lnn sá maður, er mest kvað að í íslenzkum skólainálum á fyrra
hluta aldarinnar og mestu kom til leiðar um þau efni. Hér
verður ekki nánara skýrt frá uppruna og æviferli þessa merk-
1S.nianns’ en vísað til þess, sem um hann er ritað í VI. bindi
Sögu íslendinga. Jón Þorkelsson var alvörumaður mikill,
skapstór og hneigður til þunglyndis, guðrækinn í anda heit-
h'úarmanna, en að upplagi harðlyndur og átti því oft í þungu
sh’iði við sjálfan sig, er á rákust sterkar andstæður í skapferli
hans og trúar- og siðgæðiskenningum þeiin, er hann hafði
hrifizt af og vildi þjóna af trúmennsku. Hann var lærður vel
nð hætti þeirrar aldar og hafði mikla lcosti til að bera sem
shólamaður. Árið 1737 vék hann sem fyrr segir frá Skálholts-
shóla, meðfram vegna málareksturs, er hann vafðist í við
hrynjólf Sigurðsson lögsagnara, síðar sýslumann í Árnessýslu,
er af því hófst, að Brynjólfur taldi, að skólameistari hefði
yaklið því, að skólapiltar tveir hefðu brugðið vistráðum við sig.
* þann tíð var ekki ólítt, að skólapiltar réðu sig í þjónustu
syslumanna, til aðstoðar við þá á þingum o. fl., um þann tíma,