Andvari - 01.01.1949, Side 88

84
Þorkell Jóhannesson
ANDVAUI
er skóli var ekki haldinn. En Jón, sem var maður mjög siða-
vandur, taldi slikt óhollt ungmennum og fór ekki dult með
álit sitt á uppeldisáhrifum sukksamra þingaferða sýslumanns.
Nú þótt mál þessi jöfnuðust með nokkrum hætti stórvand-
ræðalaust, vildi Jón ekki vera lengur við skólann, enda féll
þeim Jóni biskupi ekki alls kostar vel saman, báðir ráðríkir
og stórir i broti og máttu því trauðlega saman þola. Sigldi
Jón til Kaupmannahafnar og gekk bráðlega í þjónustu kirkju-
stjórnarráðsins. Þar var þá miklu ráðandi Peder Hersleb bisk-
up, ötull merkismaður, er lét sér mjög annt um skólamál og
almenna fræðslu. Átti Hersleb biskup mestan þátt í þvi, að
ferming barna var lögboðin í Danmörku og Noregi 1736. Lög
þessi gerðu að sjálfsögðu ráð fyrir því, að öll börn nytu fræðslu
i kristnum fræðum til fermingarinnar, og urðu þau því bein-
linis til þess að lyfta undir hreyfingu þá, sem hafin var víða
í þessum löndum um stofnun barnaskóla. Hér á landi var
ferming barna samkvæmt þessum lögum ekki á komið fyrr
en 1741. Slík lagasetning var mjög að skapi Jóni Þorkelssyni,
því að hann bar barnafræðsluna fyrir brjósti eigi síður en
fræðslu stúdenta og prestsefna. En um leið og prestunum
voru lagðar á herðar brýnni skyldur en áður um fræðslu ung-
menna, kom auðvitað mjög til álita, hvort menntun sjálfra
þeirra væri svo farið, að þeir væru vel til slíks hæfir. Um Skál-
holtsskóla mátti Jóni Þorkelssyni kunnugt vera, er hann hafði
gegnt rektorsembætti þar í 9 ár. Þar hafði a. m. k. ekki brostið
á kostgæfni rektors né biskups. A Hólum var verr ástatt, en
þar var þá skólameistari Sigurður Vigfússon, er kallaður var
íslandströll, óhentugur skólamaður og miður vel lærður. Hér
sem jafnan var mikið undir forstöðu komið, en hvað sem
því leið, var efalaust, að fyrirkomulag skólanna var úrelt í
mörgum greinum og t. d. alls ekki sniðið sem þurfti eftir
þeim kröfum, sem nú bar að gera til prestanna sem fræðara
þjóðarinnar.
Þegar Jón var orðinn starfsmaður kirkjustjórnarráðsins,
átti hann hægt með að koma á framfæri gagnrýni sinni á
stólsskólunum íslenzku og öðru, er varðaði stjórn kirkjumála