Fálkinn - 11.07.1966, Blaðsíða 17

ÞJÁNING
HVERS KONAR maður var hann,
og hvcrs vegna er hann mér ógleym-
anlegur, maðurinn, sem ég aldrei sá?
Var hann skáld, málari eða hljóm-
listarmaður — snillingur, er með list-
töfrum einum nær valdi á sálum
annarra manna, megnar að gefa
þeim aftur trú, þá sem margir hafa
glatað í þrengingum lífsins.
Ég veit ekki með vissu, hvaða
starf hann stundaði, áður en hann
lagðist inn, þó minnir mig, að hann
hafi verið bóndi. En á ganginum okk-
ar, þessum breiða, bjarta sjúkrahús-
gagni var hann ÓPIÐ. Nístandi
kvalaóp dauðvona manns, sem mán-
uðum saman háði miskunnarlaust
helstríð — síðast á eins-manns-stof-
unni, þar sem rauða ljósið yfir dyr-
unum slokknaði næstum aldrei.
„Hann hangir bókstaflega alltaf í
bjöllunni, hann Grímur,“ sagði ein
hjúkrunarkonan gremjulega. „Þetta
er komið svo mikið á taugarnar á
manninum.“
Hvað skyldi það nú hafa verið,
ÞETTA, sem komið var svona á taug-
arnar á manninum? Jú, aðeins þetta
venjulega — krabbi. Krabbamein,
sem át sig inn í hrygginn, lamaði
manninn smátt og smátt og olli
óbærilegum kvölum, unz yfir Iauk.
En öll deyfilyfin á okkar tuttug-
ustu öld? Maður með tannpínu tekur
yfirleitt segjum tvær codcietöflur og
honum batnar oftast í bili. Siðar fer
hann að sjálfsögðu til tannlæknis-
ins, sem gerir við tönnina eða fjar-
lægir hana, sársaukalaust — svo er
deyfingunni fyrir að þakka. En hvað
um sjúklingana, sem þjást af lang-
vinnum, kvalafullum sjúkdómum, fá
þeir ekki sprautur? Jú, vissulega fá
þcir sprautur með vissu millibili. En
jafnvel sterkustu deyfilif verka tak-
inarkað og of stuttan tíma, svo að
áður en sjúklingurinn fær „næstu
sprautu“ er hann oft búinn að kvelj-
ast æði stund.
„Það mega ekki einu sinni líða
tvær mínútur fram yfir tímann, þeg-
ar hann á að fara að fá sprautuna,
þá verður hann alveg ærður“ and-
varpaði hjúkrunarkonan, sem var á
eilífum þveitingi fram og aftur að
sinna sjúklingunum. „Hann fylgist
svei mér með því, hvað tímanum líð-
ur.“
Tíminn líður, það vitum við öll.
En tvær mínútur geta verið tveim
manneskjum með ólíkindum mislang-
ur og ólíkur veruleiki.
Skáld nokkurt heyrði ég eitt sinn
tala með góðlátlegu kæruleysi um
líkamlegar þrautir, sem það kvað
leik einn að þola í samanburði við
andlegar þjáningar, en slíkum þján-
ingum lýsti það af fjálgri innlifun.
Heyrt hef ég haft eftir ónefndum
Iækni, hvort sem það er rétt hermt
eða ekki, að vísindamenn viti enn
ekki nákvæmlega, hvað sársauki er
í raun og veru. Ef til vill er þar að
finna skýringuna á því, hvers vegna
mannlegar verur verða enn að þjást
jafnóbærilega og Grímur Grímsson
og hans likar. Því að þótt læknar og
hjúkrunarkonur geri vissulega sitt
bezta, þá eru þeim enn ekki lögð
þau tæki eða lyf í hendur, að þau
fái Iinað miklar þrautir nema að
nokkru leyti. Við lesum stundum í
blöðunum um „ný, dásamleg lyf, sem
deyfa sársauka miklu betur en áður
hefur þekkzt og án þess að hafa
nokkrar aukaverkanir, sem heitið
geti.“ Það er afar ánægjulegt að
lesa þessar fréttir — en því miður
eru þær enn aðeins prentsverta á
blaði — a. m. k. hér á landi, eftir
því sem ég veit bezt — og fjöldi
sjúklinga hcldur áfram að þjást.
tunglferðir og annað geimsport er
stjórnendum stórþjóðanna trúlega
girnilegra viðfangsefni en að hvetja
og efla vísindamenn til að finna upp
ný og fullkomnari deyfilyf, sem
mega firra helsjúkar manneskjur
óheyrileguin þrautum.
En hvað um „sálina“ segja máske
sumir? Er ekki andinn efninu æðri?
Er ekki unnt að kenna fólki yoga-
æfingar, jafnvel sjálfsdáleiðslu, svo
að það verði sjálft þess megnugt að
yfirvinna sársaukann? Ekki skal
þessu neitað hér, því að til eru dæmi,
sem sanna mátt hugans til að losna
úr viðjum þrauta og þjáninga saman-
ber „Kóngsbréfið“ hennar Karen
Blixen. En hitt virðist nokkurn veg-
inn augljóst, að eins og við venju-
legar manneskjur erum úr garði
gerðar, þá er það tvímælalaust
þrennt, sem beinlínis LAMAR anda
og sál og gerir þau óstarfhæf að
meira eða minna leyti — og þetta
þrennt er hungur, þorsti og þjáning.
Og þótt „Kóngsbréfið" hennar Karen
Blixen gæti dáleitt svo frumstæðan
mann, sem skilyrðislaust trúði á
töframátt þess í höndum hennar, að
að honum hvarf öll sársaukakennd,
þá er mér mjög til efs, að ég gæti
almennt orðið hungruðum manni
brauð, þyrstum svölum og þjáðum
líkn, þótt til þeirra kæmi spekingur,
er segði eitthvað á þcssa leið: „Taktu
öllum erfiðleikum óttalaust, og þá
verða engir erfiðleikar til.“ Eða: „Það
er afstaða þín til þjáningarinnar,
sem ÖIIu máli skiptir — ekki þján-
ingin sjálf.“ En menn, scm þjást
óbærilega geta ekki aðeins hugsað
um þjáninguna og tekið AFSTÖÐUR
til hennar, hvorki heimspekilegar né
vísindalegar. Þeir LIFA ÞJÁNING-
UNA í RAUN OG VERU, OG EIGA
AÐEINS EINA ÓSK. — ÞÁ AÐ
LOSNA VIÐ HANA.
Eru þá engin ráð til úrbóta, önnur
en þau að bíða — bíða eftir þessum
undralyfjum, sem enn eru bara frétt-
ir í blöðum og tímaritum. Nú á öld
sérfræðitækninnar, þegar við liöfum
marga sérfræðinga, hjartasérfræð-
inga beinasérfærðinga og svæfingar-
lækna svo nokkuð sé nefnt, þá verð-
ur manni á að spyrja — hvar er
sársaukalæknirinn, sérfræðingur í
notkun kvalastillandi lyfja? Er hans
ef til vill engin þörf? Eru deyfilyfin
máske svo fábrotin og ómeðvandfar-
in, að læknar almennt, jafnt skurð-
læknar sem lyflæknar hafi tíma og
aðstæður og þá fullkomnu þekkingu
á öllum nýjungum, sem til þess þarf
að geta hagnýtt þau sem bezt má
verða I hverju einstöku tilfelli?
Þetta er spurning hins fávísa, en
fróðlegt væri samt að heyra, hvað
læknarnir sjálfir hafa um þessi mál
að segja. (í sumum tilfellum mætti
ef til vill gera meira af því að kenna
afslöppunaraðferðir, sem lina kunna
þann sársauka, scm stafar af of mik-
illi vöðvaspcnnu?)
Hann Grímur er dáinn fyrir löngu.
Dag eftir dag, en einkum þó nætur
bergmáluðu kvalaópin gegnum hurð-
ir og veggi.
„Þeir segja, að hann muni ekki
lifa til morguns" sagði litla ganga-
stúlkan okkar með dökku augn-
skuggana, þegar hún var að laga um
okkur eitt kvöldið. Mánuði síðar,
Framh. á bls. 40.
FÁLKLNN 11