Vaka - 01.11.1928, Side 26

280
EINAR ÓE. SVEINSSON:
[vakaJ
listaverksins á þó á hættu að aukast enn að mikluni
raun í munnlegri geymd, Ijar sem varðveizla hvers
smáatriðis er komin undir minni manna, sem aldrei
er óskeikult.
Loks er að nefna, að úr því að þessi skoðun varð
ofan á, hlaut hún að halda öðrum skoðunum niðri, því
að vald drottnandi skoðanar er furðu mikið. A meðan
menn trúðu enn á djöfulinn, sá svo að segja hver mað-
ur hann. Seignobos segir, að el' farið væri eftir vitna-
tali, sé tilvera djöfulsins betur sönnuð en nokkurs ann-
ars í allri veraldarsögunni. Nú sér hann enginn, það
ég veit. Algengur skilningur á fyrirbrigði lokar aug-
um manna fyrir öðrum skilningi. Ein ágizkun í vísind-
um getur um langan aldur valdið því, að mönnum
komi engin önnur skýring í hug. Svo er um þetta, sem
hér er rætt. Sögurnar sýna, að tilhneigingin til að sjá
menn alltaf sama og jafna hefir verið svo sterk, að hún
hefir mótað allan fjölda forn-íslenzkra mannlýsinga.
Sumum nútíðarmönnum virðist þetta bera vott um sljó-
skyggni; mismunurinn verður svo mikill vegna þess, að
sjónarmiðið er svo ólikt. En nokkuð líkt virðist verða
uppi á teningnum, þegar til grískra skáldverka kemur.
Antigóne Sófóklesar er jafn ættrækin, jafn glæsilega
skapinikil og óbilgjörn í upphafi leiksins og endi. Þar er
heldur engin þróun.
Ætla inætti nú þó, að stundum hafi verið erfitt að
koma þessari skoðun heim við það, sem menn sáu og
heyrðu. Líf manna var á þeiin tímum tilbreytingaríkt
og gekk á mörgu, líkt og nú. Einkum virðist svo, sem
menn hafi, bæði af sjón og sögn, þekkt til ribbalda og
yfirgangsmanna, er sættu áhrifum af kristni og breyttu
um hug og háttu, lctu af ránum, ágangi og vígum og
gerðust mildir og guðræknir; eða hinna, sem í æsku voru
Ijúfir og mildir, en hörðnuðu því lengra sem á ævina dró.
En einmitt þessum breytingum, sem að trúarbrögðunum
vissu, mætti ætla, að menn hefðu veitt einna bezt eftir-