Vikan - 23.02.1967, Blaðsíða 15

Dauði Marats. Myndin cr af mál-
verki eftir byltingarmálarann
fræga Jacqucs Iæuis David.
Charlotte Corday, vegandi Marats.
Fallöxin, táknið
um ógnir bylt-
ingarinnar.
Loftmynd af
Place de la Con-
corde. Á bylt-
ingatímanum hét
það Place de la
Itevolution og þá
stóð þar fallöxin
fræga, sem þús-
undir af raun-
verulegum og
ímynduðum and-
stæðingum bylt-
ingarinnar voru
afhöfðaðir með.
' ” . t I Skrillinn
5 hengir mann
ífW , ~ { á ljósastaur.
, •,, - J Þessháttar
morð a al-
mannafæri
voru daglegt
brauð þegar
skrílslæti
byltingar-
innar voru
sem mest, og
var Marat
elcki hvað
sír:t talinn
bera ábyrgð
á þeim.
Fjárhagur ríkisins var ekki
beysinn og almenningur átti við
heldur þröng kjör að búa. Þá
hafði hann enga dögóla til að sjá
ráð fyrir sér. Þá voru bara aðal-
ráðgjafinn Maurepas, gamall
klækjarefur og klámvísnahag-
yrðingur, sem hugsaði um það
eitt að ausa í eigin skál og rægði
frá völdum alla þá meðráðgjafa
sína, sem tóku stjórnarstörfin
eitthvað alvarlegar en hann, og
sjálf María Antoinetta, drottning
landsins og dóttir Maríu Teresíu
af Austurríki, sem hélt veizlur
upp á 400.000 lírur og svaraði
varfærnum umkvörtunum um
eyðsluna með þreytulegum axla-
yppingum: „Nú guð, hvað á ég að
gera? Mér hundleiðist."
Samkvæmt miðaldavenju var
landslýðurinn skikkaður í þriár
stéttir, aðal, klerka og borgara.
Hinir síðastnefndu höfðu engin
völd að ráði og voru nefndir
þriðja stéttin. Til hennar voru
taldir hinir snauðu smábændur
landsins, öreigar borganna og
sömuleiðis auðugri borgarar,
kaupmenn og iðnrekendur. Það
voru sérstaklega hinir síðast-
nefndu, sem kunnu því illa að
úrkynjaðir aðalsslæpingjar hefðu
nálega einkarétt á því að fara
með mál ríkisins og gerðust æ há-
værari í réttindakröfum sínum. f
lið með þeim slógust ýmsir táp-
Mciður frelsisins.. Brczlr grínmynd
um frönsku stjórnarbyhinguna.

innar úr aðalsstétt, menn eins og
Mirabeau greifi, fylliraftur og
hórujagari, sem gæddur var
næstum óþrjótandi lífskrafti og
ljótur eins og dómsdagur sjálf-
ur, Abbé Sieyés, kirkjulegur
spekingur með göfugar hugsanir,
og Lafayette hershöfðingi, metn-
aðargjarn og rómantískur stríðs-
maður, sem barizt hafði með
Washington í Ameríku. Þeir
höfðu lítinn áhuga á byltingu í
þeim skilningi, sem við á þessum
síðustu og verstu kínverjatímum
höfum lært að leggja í það orð,
heldur stefndu þeir að þjóðfé-
lagsbreytingu í þeim stíl, sem
þeir Lvoff prins og Kerenský
höfðu í huga í Rússlandi, áður en
Lenín og aðrir álíka maðkar
komust í mysuna.
f júlí 1790 var heldur ekki ann-
að að sjá, en fyrrnefndir aðals-
kynjaðir alþýðuleiðtogar hefðu
fengið sitt fram. Konungurinn
hafði látið það gott heita, að hinu
gamla stéttaþingi væri breytt í
Framhald á bls. 56
miklir menn úr aðalsstétt, sem
höfðu fengið andstyggð á kon-
ungsvaldinu vegna spillingar
þess og ódugnaðar og þóttust
hafa meiri skilning á táknum
tímanna en aðrir menn. Þessir
menn voru vel lesnir í skrifum
Montesquieus um skiptingu
valdsins og voru stórhrifnir af
stjórnmálaþroska Englendinga
og heimspekingum þeirra, til
dæmis John Locke, það var meira
að segja talað um anglómaníu í
Frakklandi í þann tíð. Englend-
ingar, sem voru iíbertínar af
þeirri gerð, sem lýst er í Tom
Jones, urðu rokhissa þegar þeir
komu til að drekka og gamna
sér í París og ráku sig á þá
furðulegu staðreynd, að litið var
á það sem sjálfsagðan hlut að
allir Englendingar væru stjórn-
vitringar og heimspekingar.
Enda varð það svo, að þegar
loksins kom að því að þeirri stór-
frægu frönsku stjórnarbyltingu
var komið af stað, þá voru flestir
nelztu fyrirliðar þriðju stéttar-
8. tbi. VIKAN 15