Vikan - 12.07.1984, Blaðsíða 50

Hvers viröi er konan?
Hvers vegna veröa menn aö
kaupa sér eiginkonur í sumum
menningarsamfélögum á meðan
þaö tíökast í öörum að konur veröi
að hafa heimanmund til aö gift-
ast?
Sú upphæö sem karlmaður þarf
að borga fyrir eiginkonu er mjög
mismunandi eftir því hvaða land á
í hlut. I samfélögum í Austur-
Afríku, þar sem nautgripir eru
aöalgjaldmiöillinn, getur eigin-
kona veriö 5-50 gripa virði eftir því
hvaða samfélag á í hlut og hve vel
stætt það er. Annars staöar er
nægilegt að gefa svín, geitur,
skeljar, málmverkfæri, eins og exi
og hníf, eða peninga fyrir konuna.
Þessar greiðslur kallast brúðar-
gjald og það eru brúðguminn og
karlkyns ættmenni hans sem
borga karlkyns ættmennum brúð-
arinnar það.
I mörgum þjóðfélögum tíökast
þaö hins vegar að brúðurin veröi
að hafa með sér heimanmund. Sá
heimanmundur rennur ekki til
ættingja brúðgumans heldur til
hins nýstofnaöa heimilis brúð-
hjónanna. Þetta getur veriö land-
svæði, húsbúnaður eða skartgripir
og telst áfram eign konunnar.
Karlmenn kaupa eiginkonur en
svo viröist sem hvergi tíðkist að
konur kaupi sér eiginmenn! Af
hverju ætli svo sé? Og hvað er það
sem veldur því aö sumar konur
eru meira virði en aörar?
I um helmingi þeirra þjóðfélaga
sem mannfræðingar hafa rann-
sakað tíðkast brúðargjald. Þetta
eru yfirleitt þjóðfélög þar sem allt
erfist frá föður til sonar, karl-
leggjarsamfélög. Brúðargjald
tíðkast ekki eins oft í þjóðfélögum
þar sem arfleiföin rennur til syst-
ursona, kvenleggiarsamfélögum.
Eru konur þá minna virði í hin-
um síðarnefndu? „Það samfélag á
jörðu er ekki til þar sem konur
eru ekki álitnar mikils virði,” seg-
ir Pierre van den Berghe, mann-
fræðingur við háskólann í Was-
hington. „Þær einar geta tryggt
aö karlmennirnir eignist
erfingja.”
Sum þjóðfélög leggja mikiö upp
úr því að hin nýbakaða eiginkona
sé hrein mey og eru karlmenn til-
búnir til að borga miklar fjárhæð-
ir sé það tryggt. Þetta er yfirleitt í
karlleggjarsamfélögunum. „I
brúðargjaldinu er yfirleitt fólgið
framtíðarmat á frjósemi brúðar-
innar,” segir van den Berghe. Ef
kona á barn fyrir hjónaband er
hún ekki jafnmikils virði. Og ef í
ljós kemur að hún er óbyrja verö-
ur f jölskylda hennar að skila brúð-
argjaldinu. Sumir mannfræðingar
telja að brúðargjaldið ætti í raun
aðkallast „barnagjald”.
Skelf ilegar aðgerðir
Ættingjar brúðarinnar í karl-
legg nota yfirleitt brúðargjaldið til
að kaupa sér eiginkonur. Þess
vegna leggja þeir auðvitað mikla
áherslu á að selja systur sínar
dýrt. Þaö eykur líkurnar á því að
þeir fái gott kvonfang. Þeir gæta
þess því vel að varðveita meydóm
þeirra. Mark Flinn, mannfræðing-
ur við háskólann í Michigan, hefur
rannsakað þá hlið mála: „Oft á
tíðum eru framkvæmdar skelfi-
legar aðgerðir á konum til að
koma í veg fyrir að þær geti notið
kynlífs fyrir hjónaband og koma í
veg fyrir ótryggð í hjónabandi.”
Eiginmaðurinn heldur vörð um
kynlíf konu sinnar því hann vill
vera viss um að börnin, sem hann
hefur fjárfest í, séu hans böm en
ekki einhvers annars! Því eru
tengdamæðurnar í þessum sam-
félögum oft notaðar sem varö-
hundar.
í kvenleggjarsamfélögunum er
ótryggð hins vegar algeng. Þar
getur enginn karlmaöur verið viss
um að vera faðir barna eiginkonu
sinnar. Þeir láta arfleifðina renna
til systursona sinna því þar rennur
að minnsta kosti að einhverju leyti
fjölskyldublóðið. „I samfélögum
sem þessum er mönnum yfirleitt
alveg sama með hverjum systirin
á barniö,” segir van den Berghe.
Heimanmundir tíðkuðust í
flóknari samfélögum sem höfðu
mikla stéttaskiptingu. Þar var
það hagur konunnar aö giftast vel
svo afkomendur hennar myndu
erfa ríkidæmi eiginmannsins.
„Þetta er mútugjald svo konan
geti fengið eins háttsettan eigin-
mann og hægt er,” segir van den
Berghe. „Heimanmundur er enn
algengur meðal hærri stétta í
Evrópu og meðal annarra þjóða
lifir hann einnig í formi þess aö
það er f jölskylda brúðarinnar sem
heldur brúðkaupsveisluna.”