Menntamál - 01.12.1941, Side 76

170
MENNTAMÁL
Bókarfregn
Stefán Jónsson: Á FÖRNXJM VEGI. Sögur.
Síðastliðið vor kom út bók með þessari fyrirsögn eftir Stefán Jóns-
son, eru það sjö sögur í smásagnaformi. Efni þeirra er tekið úr dag-
lega lífinu, ýmist frá sjó eða úr sveitum og lýsa þær viðhorfum hinna
síðari ára í þjóðlífi voru.
Þetta er annað smásagnasafnið, sem S. J. lætur frá sér fara. Það
fyrra, „Konan á klettinum", kom út fyrir nokkrum árum. Auk þess
hafa komið út eftir hann tvö kver með barnaljóðum, sem náð hafa
miklum vinsældum, eins og kunnugt er.
Þessi síðasta bók tekur fram fyrra smásagnasafninu í flestum eða
öllum greinum. Það er auðfundið að höfundurinn hefur þroskast og
náð fastari tökum á viðfangsefnum sínum. Þó er skyldleiki bókanna
auðsær og aðaleinkenni þeirra beggja þau sömu, næmur skilningur
og glöggt auga fyrir átakanlegum, einkennilegum og stundum bros-
legum atvikum mannlegs lífs. Dómgreind hans er heilbrigð í hvi-
vetna, athugunin skörp, samúðin rík og laus við alla ónáttúru, fram-
setning efnisins flausturslaus, tilgerðarlaus og samvizkusamleg, og
sums staðar afburða góð. Þetta eru ráðandi drættir í verkum S. J.
Eigi að síður er auðfundið, að allt er dýpra og fyllra i síðari bókinni
en þeirri fyrri.
S. J. segir frá því, sem honum býr í brjósti á beinan og einfaldan
hátt, án allra útúrdúra. Lesandinn þarf aldrei að brjóta heilann um,
hvað fyrir honum vakir. Sögurnar gætu engu síður verið bókstaf-
lega sannar, en skáldsögur. Sögupersónurnar eru venjulegir
og oftast hversdagslegir menn, og atvikin oftast gripin úr
umhverfi hins daglega lífs. Örlög persónanna og atburðarásin í sög-
unum er jafnan gerð eðlileg og skiljanleg, eins og oftast er í lífinu
sjálfu, ef menn þekkja allar aðstæður. Hann leitast sjaldan við að
lýsa óvenjulegum mönnum eða æsandi atvikum, nema þar sem sögu-
efnið leiðir óhjákvæmilega til slíkra hluta. Hann sneiðir hjá þeim fyrir-
myndum, bæði í persónulýsingum og efnisvali, sem ekki eiga sér nægar
fyrirmyndir í hinu hversdagslega lífi. Sjaldan kemur það fyrir í opin-
beru tali um bækur, í ræðum eða ritdómum, að þetta síðasta sé talin
jafnmikill kostur og mér finnst það vera. í skáldsagnaritun vorri
finnst mér almennt gæta of mikils flótta frá veruleikanum. Stundum
er sögum talið það til ágætis, að persónur hennar séu svo sérstæðar,
að þær eigi enga sína líka, jafnvel þó að þær séu sérstæðar aðeins
fyrir það að vera óvenju afkáralegar. Öðrum bókum er fundið til