Heima er bezt - 01.12.1965, Blaðsíða 16

öld, og kann þá margt að hafa skolast og sumt tekið á
sig þjóðsagna-blæ, þótt jafnan megi grilla í kjarnann.
Var það happaverk að skrá þessar sögur þá, því að
heita má að það sé hið eina, sem vitað er um Eyvind á
heimaslóðum, ásamt því er Þorsteinn Þorsteinsson smið-
ur frá Upsum hefir að nokkru rakið.
Saga er til af Eyvindi ungum, í baðstofunni í Sauða-
koti eða á Karlsá. Þar starir hann soltnum augum á
sauðarlegg, sem faðir hans hafði hengt upp í rjáfur
baðstofunnar og enginn mátti snerta á Föstunni. Ekki
gat hann náð til leggsins, þótt hann dauðlangaði til þess.
En ráðalaus dó hann ekki þótt ungur væri. Hann smíð-
ar sér egghvassa ör, tekur bogann sinn og skýtur sund-
ur bandið, sem hélt kjötleggnum uppi, svo að hann féll
niður og í höfuð föður hans og meiddi hann eitthvað.En
karl snerist þannig við, að hann hendir leggnum í haus
Eyvindar, svo að hann hálf féll við, og kvað fara bezt
á því að hann hefði hann svo þokkalega sem hann væri
að honum kominn. Hafði Eyvindur þannig sitt fram,
þótt ekki væri með góðu, og mun svo oftar hafa verið.
Önnur saga er til um það, hvernig faðir Eyvindar
snerist við framtakssemi og vaknandi verkkunnáttu og
snilli sonar síns. Hefir Eyvind sjálfsagt sárlangað til
að fá að reyna sig við smíðar, sem faðir hans vann mjög
að. Og þar kölluðu meðfæddir hæfileikar hann til verks.
En líklega hefir faðir hans lítið kært sig um vinnu hans
hjá sér, enda Eyvindur ungur þá. Hann tekur sig þá til
og býr um sig í skógarrjóðri einu, sem enn var þá í
Karlsárhlíð, og felur vandlega smíðastöð sína þar. Og
þarna smíðar hann bát við sitt hæfi, hnuplar efni frá
föður sínum, smíðar sjálfur sauminn í smiðjunni heima,
en fer að öllu svo laumulega að faðir hans kemst ekki
að því hvað hann hefst að.
Og svo er það einn daginn, er faðir hans stendur við
smíðar við Karlsárnaust, að hann sér bátkríli koma þar
utan með fjörunni, rær því einn maður og ekki stór-
vaxinn. Er þar kominn Eyvindur sonur hans á nýja
bátnum, er hann hafði smíðað á laun í skóginum. Verð-
ur karl fár við, starir um stund á þessa frumsmíð sonar
síns og ekki hýr á svip. Og í staðinn fyrir að gleðjast
yfir þessu framtaki drengsins, sem birti ótvíræða hæfi-
leika hans, mölbrýtur hann þessa frumsmíð fyrir aug-
um Eyvindar með þeim ummælum, að ekki skuli hann
drepa sig á slíkri fleytu. En Eyvindur varð að lötra heim
sárhryggur og reiður.
Þannig mun fátt hafa orðið til þess að milda hrjúft
hugarfar og örva til drengilegra samskipta.
Innan við tvítugsaldur er Eyvindur orðinn formaður
á fiskibát föður síns, sækir fast sjóinn og þykir aflasæll,
fífldjarfur og einráður, en sækist mjög eftir ungum há-
setum. Stoðar ekki þótt faðir hans áminni hann um
meiri gætni. Þvert á móti virðist hann hafa yndi af að
storka honum og ganga fram af honum. Er um slíkt
saga ein, sem lifað hefir á vörum Svarfdæla fram til
síðustu tíma og Þorsteinn Þorsteinsson hefir skráð. Hún
er um það, er Karlsárbáturinn hreppti foraðsveður og
stórbrim í sjóferð einni, og Eyvindi þótti ólendandi við
Karlsárnaust, sem það og líka var, en ætlaði inn að Hóls-
naustum, sem eru skammt innar, og er betri vör. En er
hann sér föður sinn koma skálmandi ofan frá bænum
og gefa merki um að ólendandi sé, þolir hann ekki þá að-
vörun. Hann skipar mönnum sínum, nauðugum þó, að
snúa við og upp í brimgarðinn við Karlsárnaust, hvað
sem tautar. Og með lagi og harðfylgi tókst honum að
koma mönnum lifandi á land og báti lítið brotnum. En
svo mjög gekk þá fram af karli föður hans, að mælt var
að hann hefði aldrei síðar skipt sér af tiltektum Eyvind-
ar, hverju sem fram fór.
En þótt svo væri, að Eyvindur þætti einráður og léti
engan segja sér fyrir verkum, má þó ætla að þeir feðgar
hafi unnið saman við bátasmíðar á unglingsárum Ey-
vindar og að hann hafi eitt og annað af föður sínum
numið í þeirri grein, þótt hann yrði þar slyngari og stigi
feti framar. Og líklega hefir Eyvindur orðið að mestu
einn um þessa skipasmíði á Karlsá er að aldamótunum
kom og heilsu föður hans tók að hnigna. Kemur það
þá líka brátt í ljós, að skipin stækka sem Eyvindur smíð-
ar og allt mjög miðað við ganghraðann, bæði skipslagið
og seglbúnaður. Eitt þeirra var áttróinn knör, mikill
og 'násigldur, sem búinn er til hákarlaveiða. Honum stýr-
ir Eyvindur sjálfur með úrvalskempum af yngri kyn-
slóðinni, sækir sjóinn af kappi og þykir fara óvarlega.
Spannst um þetta skip sú saga, að eitt sinn er það var
að veiðum á hafi úti og illviðri gerði og stórsjó, hafi
hvalfiskur lagt að því í þann mund að upp var dregið
segl og menn komnir undir árar. Hófst nú æðisgeng-
inn flótti undan illhvelinu, sem elti stípið, albúið að
granda því. En svo hraðskreiður var þessi knör Eyvind-
ar að hann komst heilu og höldnu í Karlsárvör, en hval-
fiskurinn sprakk af mæði við Sauðanes! Þótti slíkt vissu-
lega í frásögur færandi. Nefndi Eyvindur skip þetta
„Hafrenning" af þessu tilefni, og hétu svo sum stíp við
Eyjafjörð á 19. öld, og eflaust til lofsællar minningar
um þessa frægu fleytu Eyvindar duggusmiðs.
Tóku nú að ganga miklar sögur af athafnasemi Ey-
vindar og skipasmíðum hans. Má ætla að margir hafi
viljað eignast bát úr höndum hans og sennilega all marg-
ir átt þess kost. Hins vegar þurfti enginn að ætla sér að
hann smíðaði bát, sem næði meiri hraða en Karlsárbát-
urinn! Hann skyldi þó jafnan vera fremstur, hvað sem
tautaði. Og í því sambandi er sagan um Arnamesbátinn
sögð. Þar hefir búið bóndi, sem líklega hefir illa unað
því að Karlsárbáturinn skyldi eiga hraðametið. Biður
hann Eyvind að smíða fyrir sig bát, sem sé að öllu vel
búinn og um fram allt svo hraðskreiður að enginn bát-
ur við Eyjafjörð komist til jafns við hann. Mun bóndi
að sjálfsögðu hafa heitið því, að smíðalaunin skyldu
ekki við nögl skorin, ef vel tækist, og skipið af líkri
gerð og Hafrenningur.
Þessu lofar Eyvindur, en þó með því skilyrði, að
slíkt skip freisti þess aldrei að reyna kappróður við Haf-
renning sinn, og heitir bóndi því.
440 Heima er bezt