Æskan - 01.05.1971, Síða 38

pins ojí allir vita komu fyrst allra
til landsins tvö af frægustu
handritunum — Konungsbók
Eddukvæða og Flateyjarbók, en
|»essi handrit hafa verið gevmd í Konung-
legu bókhlöðunni í Kaupmannahöfn allt
frá ]»vi að Brynjólfur biskup Sveinsson
sendi ]>ær Friðriki konungi þriðja að gjöf
laust eftir miðja sautjándu öld.
I>ær upplýsingar, sem bér fara á et'tir,
eru að miklu leyti teknar eftir Handrita-
spjalli próf. Jóns Helgasonar, sem kom
út iijá Máli og menningu árið 1958.
CODEX REGIUS
Frægust allra íslenzkra skinnbóka er
skinnbók sú, sem eddukvæðin eru skrifuð
á, og mun liún vera frá 13. öld ofanverðri,
líklega ritnð um ]>a-r mundir, sem Staða-
Arni var að hefja haráttu fvrir hönd
kirkjunnar um staðaforráð, eða skömmu
áður. Hefur hugur þess manns, sem þá
undi sér við heiðin goð og hetjur i forn-
eskju verið harla fjarri deilumálum sinn-
ar tiðar. I>að er l»ó augljóst af lestrarvill-
um, að |»essi bók er ekki liandrit ]>ess
manns, sem safnaði kvæðunum, iieldur er
hún rituð eftir annarri glataðri. Ekki er
neitt kunnugt um sögu þessarar bókar
Arið 1967 var þessi mynd tekin, er tveir
verðlaunahafar ÆSKUNNAR og Flugfélags
Islands heimsóttu Jón Helgason prófessor
í Arnasafni í Kaupmannahöfn.
svo teljandi sé. Arið 1643 eignast Bryuj-
ólfur biskup bókina, og var þá týnt úr
henni eitt kver; verður naumast orðum
að komið, hvílíkt mein er, að hún bjarg-
aðist ekki heil — en leiða má rök að þvi,
að kverið hafi verið í bókinni fram undir
þann tima sem hún komst i hendur bislc-
upi. Brynjólfi biskupi var ]»egar' i stað
merkilega ljóst, hvers virði l)ókin var. Arið
1662 sendi hann Friðriki Danakonungi
þriðja hana að gjöf, eflaust m. a. i þeirri
von, að gangskör vrði að því gjör að fá
hana prentaða i höfuðstað rikisins.
Samt var ekki farið að birta eddukvæð-
in fyrr en 1787 og þeirri útgáfu var ekki
lokið fvrr en 1828 — þá höfðu þeir B.
Bask og A. A. Afzelius að visu gefið út
kvæðin öll 1818. Siðan eru Edduútgáfur
og rit um þessi kvæði orðin sem sandur
á sjávarströnd, en margt er þar, sem nú
er ekki til annars en spauga með á góðri
stund. Talað er um það i uppsláttarritum,
að fyrsta trausta útgáfan eftir handritinu
hafi verið sú, sem Sophus Bugge gerði ár-
ið 1867. Codex Regius var gefinn út i
flokknum Corpus codieum Islandicorum
medii aevii árið 1937 og var tiunda bindi
i þeim flokki Ijósritaðra islenzkra fornrita
— en fyrsta bindið var einmitt Flatevjar-
bók.
FLATEYJARBOK
Flateyjarbók er 225 blöð og mest al*"
islenzkra skinnbóka, bún er heil og l"1’ ,
skemmd svo að ekki verði lesin, og
slíkt einsdæmi heita um svo gamla
iii :>
hók. Eigandi liennar var Jón Hákona
sem keypti Viðidalstungu 1385 og var
rson»
þók-
vom
in skrifuð honum til handa. Skrifarar
tveir prestar, Jón I’órðarson og Mafi1
bórhallsson, báðir listamenn í sinni gr
I>ess er getið, að Magnús hafi ^
hókina, ]). e. a. s. dregið upphafsstafit
stundum
]>eir með mörgum litum og
seú1
skreyttir blómaflúri eða mvndum,
r ’ ♦
stundum eiga við efni sögunnar. ' lSt
að bókin var i gerð 1387, en vafalitið
henni nokkurra ára verk, og í anna
aftast í bókinni var lialdið áfram til
liin1
13 íM'
. fcT
Efni Flateyjarbókar er margvíslegt °g j
mest fvrir sögum Noregskonunga,
Ólafs Tryggvasonar og Ólafs helga, en s1^
an Sverris og Hákonar gamla. I’a r
einnig sögur Eiriks viðförla og Játvar ‘
helga og nokkuð af kveðskap: Geisli
ars Skúlasonar, Hyndluljóð, Noregs*>u ^
ungatal og sú ríma sem langelzt er
hókfclli, Ólafs ríma Haraldssonar eftir
ar Gilsson. Að lokum er annáll, SCIU
á dögum Cæsars og telur fvrst tíó1 ,
utan úr heimi en síðan af íslandi- I1'1
38