Alþýðublað Hafnarfjarðar - 15.12.1962, Blaðsíða 13

ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
13
Fjölskyldan á Bala.
^itjandi t. f. v.: Jakob, Narfi, Sigríður, Jóhanne's. Standandi t. f. v.: Magnea
Sveinsína, Sigurþór, Guðlaug og Elísabet. Á myndina vantar Ólaf, son Guð-
laugar (sjá myndir af flugmönnum bls. 41), Hörð, son Elísabetar, og Gunnar,
son Sveinsínu, en þeir ólust allir upp á Bala.
»,Ég tala fyrst. Ég er karlmaður!"
sagði Palli án þess að titra nokkuð.
„Auðvitað!“ svaraði ég og dáð-
lst að karlmennskunni í Palla. En í
þessu kom pabbi Palla og var held-
Ur þungur á brúnina. Fólk var
þá farið að leita að okkur. Það
kallaði okkur flón!
En daginn eftir fann nábúi okk-
ar tvíblaða vasahníf, einmitt þar
sem við Palli höfðum setið kvöldið
áður. Palli fullyrti að hann og eng-
lun annar ætti hnífinn, huldufólk-
Jð hefði gefið sér hann — og hann
fékk hann. En ég fékk aldrei
neinar blúndubuxur. O, jæja! Ég
varð víst að hugga mig við það, að
huldufólkið hafði einu sinni gef-
Jð mér skyrtu. Var hægt að heimta
nteira?
Þegar foreldrar Palla fluttu burt,
saknaði ég hans mikið. Enginn var
eins uppfinningasamur og skemmti-
legur og Palli. Hins vegar hafði
htlk orð á því að ég væri miklu
þekkari síðan Palli flutti. En hvað
er að marka fullorðna fólkið? Það
skildi ekki æskuna þá frekar en
það gerir í dag.
Þótt Palli flyttist burt, og ég
gerðist þægari, að sögn hinna full-
°rðnu, gekk lífið í Firðinum sinn
Vanagang. Sigurgeir heitinn Gísla-
son lagði götur um bæinn, og Bali
varð Mjósund 7. Síðan kemur
vatnsveita, og það var mikið átak.
Ýatnspóstar voru settir upp víðs
vegar mn bæinn. Okkar vatnspóst-
nr stóð við Mjósund, rétt fyrir neð-
an Mathiesenshús. Rafurmagn og
götuljós vortt sett upp og myrkfæln-
lu hvarf að mestu.
Togarinn Coot lagði upp lijá
Éinari Þorgilssyni, og á honum var
Jóhannes bróðir okkar, 15 ára gam-
all. Mikið ósköp fannst okkur hann
niikill maður, og ekki sízt þegar
hann sletti enskunni og lét okkur
ráða í hvað hann meinti. Eitthvað
af skipshöfninni var nefnilega ensk
a. m. k. vélstjórinn. Pabbi okkar var
hins vegar alltaf á skútum, oftast
stýrimaður, enda var hann einn af
þeim tíu nemendum, sem voru á
námskeiði í sjómannafræðum lijá
Hannesi Hafliðasyni skipstjóra, er
haldið var 1884—1885 og 1885—
1886. Hannes sagði mér sjálfur, þeg-
ar ég var unglingur, að það hefði
verið eitt með því skemmtilegasta,
sem hann hefði gert um ævina, að
kenna þessum nemendum úr Hafn-
arfirði. Þeir voru svo áhugasamir.
Nú kom að því að ég færi í skóla.
Skólaskylda var nú þá ekki miðuð
við 10 ára aldur, eins og seinna
varð. Síra Jens Pálsson mælti
með því að ég færi í skóla 8 ára.
Ég var þá löngu orðin læs. En sá
var ljóður á að ég var örvhent og
íllt að kenna mér að skrifa. Fyrstu
kennarar mínir voru Tómas Jóns-
son og Böðvar Böðvarsson. Það
kom í hlut Böðvars að kenna mér
að skrifa, en hann vildi að ég skrif-
aði með hægri hendinni. En í hvert
sinn, sem hann leit af mér, greip
ég griffilinn í vinstri hendi. Ég var
látinn hafa spjald. Eitt sinn þraut
þolinmæðin hjá Böðvari. Settist
hann þá hjá mér og hélt í eyrna-
snepilinn á mér og lét mig skrifa.
Þetta var hræðilega auðmýkjandi,
og tárin runnu niður vangana á
mér. Eftir þetta hætti ég að skrifa
með vinstri hendinni, en lengi var
ég hrædd við Böðvar eftir })etta.
En Böðvar Böðvarsson fékkst við
fleira en barnakennslu. Hann hafði
gosdrykkjaverksmiðjuna Kaldá, en
hún var í litlum skúr fyrir neðan
veginn, rétt fyrir sunnan Mýrar-
hús. Böðvar sagði okkur krökkun-
um að gosdrykkina ættu engir að
drekka nema fína fólkið í Reykja-
vík. Mest af framleiðslunni var sent
þangað. Við vorum ekki fínt fólk
og höfðum ekki von um að verða
það nokkurn tíma. Þess vegna feng-
um við ekkert að smakka einu sinni.
Nú tók fólk að flytjast til Hafn-
arfjarðar úr öllum áttum. Litlu
vinalegu bæirnir hurfu smám sam-
an. Lítil timburhús, byggð eftir
efnum og ástæðum, komu í þeirra
stað. Bóndi nokkur, sem var að
byggja í Hafnarfirði, var spurður
af sveitunga sínum hvort hann væri
að byggja sér bæ.
„O, blessaður vertu“, svaraði
bóndinn stórhneykslaður. „Þetta er
ekki bær heldur liús, maður!“
Þegar Norðmenn fóru að leggja
upp á vorin í Hafnarfirði og fara
á síkl á sumrin, færðist líf í tuskurn-
ar í Hafnarfirði. Svo bættust fleiri
erlendar þjóðir í hópinn, Þjóðverj-
ar, Hollendingar, að ógleymdum
Englendingum, sem ráku um tíma
mikla útgerð í Firðinum. Og menn
héldu áfram að byggja hús. Bergen
varð kaffihús og skírt Bergen til
þess að draga Norðmennina að.
Hekla var annað kaffihús, og það
rak Kristján Guðnason. Þar voru
stundum haldin böll. Aðalspilar-
inn á böllum var Níels í Kletti.
Hann spilaði af hjartans einlægni
og list, og fólkið skemmti sér eftir
því. Sigríður í Byggðarenda lék á
harmoníku, en sjaldan fyrir dansi.
Mamma spilaði stundum, helzt á
stúkuskemmtunum. Menn gerðu
ekki miklar kröfur í þá daga. Ég
man eftir einu langspili í Firðin-
um. Það átti Ólöf í Undirhamri. Ég
heyrði hana einu sinni spila á það.
Ég var send einhverra erinda þang-
að. Þegar ég kom að dyrunum
lieyrði ég einhvern óm, sem ég
kannaðist ekki við. Ég lagði við
hlustirnar og læddist inn. Jón bróð-
ir Ólafar lá í rúminu. Hann var þá
orðinn blindur. Ólöf sat á rúminu
á móti, með langspilið á hnjánum
spilaði jólasálma og raulaði undir.
Mér varð litið á blinda manninn.
Augun ljómuðu, og andlitið var
Við, sem vorum að alast upp í
Hafnarfirði um eða upp úr alda-
mótunum, munum tvenna tíma,
eins og raunar allir landsmenn.
Hafnarfjörður var enginn stórbær
þá. Árið 1901 eru 115 íbúðarhús
í Hafnarfirði með 138 fjölskyldum,
samtals 640 manns. Byggðin með
ströndinni var mest verzlanir eða
hús, sem tilheyrðu kaupmanna-
stéttinni, en upp um hraunið voru
smábæir eða hús. Þar bjó allur al-
múginn, sjómennirnir og fjölskyld-
ur þeirra.
Við lnaunbrúnina á litlum gras-
bala stóð bær foreldra rninna, og
var bærinn nefndur Bali. Faðir
minn var sjómaður. Við vorurn
átta systkinin. Ég var fjórða í röð-
inni.
eitt bros. Þessi systkin voru föður-
systkin Sigfúsar Einarssonar tón-
skálds. Seinna innti ég Ólöfu eftir
því hvað hún hefði gert við lang-
spilið, og ég man ekki betur en hún
hafi sagt að frændi sinn hefði feng-
ið það.
Sigfús Einarsson var fyrsti söng-
kennarinn við skólann okkar. Hann
lét sig hafa það að ganga á milli
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur, þeg-
ar hann kenndi okkur. En hann
bjó í Reykjavík. Seinna kom svo
Eriðrik Bjarnason í Fjörðinn.
Oft komu ný börn í skólann og
vorum við þá forvitin að vita eitt-
hvað um þau, einkum ef þau voru
öðru vísi en almennt gerðist. Ég
man sérstaklega eftir grannleitum
dreng í gráleitum blússufötum,
ósköp feimnum, og átti hann bágt
með að standa kyrr. Ég man, er við
spurðum liann að heiti, að hann
svaraði með að spyrja okkur hver
hefði sent okkur til þess að spyrja
að því. En þegar inn í skólann kom
og kennarinn spurði stóð ekki á
svörurn. Við kölluðum hann Jón
alvitra. Þetta var Jón Helgason,
nú skáld og prófessor í Kaupmanna-
höfn. Sessunautur hans í skólanum
var Sigurjón Einarsson fyrrv. skip-
stjóri, forstjóri á Hrafnistu. Það var
ekki gott og reyndist reyndar
ókleift að stríða Jóni. Þá var Sig-
urjóni að mæta, og fáir vildu lenda
í kasti við hann.
Ég fór snemma að heiman og hef
nú ekki átt heima í Firðinum í
fjörutíu ár. Samt finnst mér ég
alltaf eiga heima þar, sem ég sleit
barnsskónum og æskuárin liðu í
gleði og sorg, eins og gengur. Mér
þykir alltaf vænt um Fjörðinn og
tek undir með nöfnu minhi Guð-
laugu Pétursdóttur:
— Þín gæti, gamli Fjörður,
hin góðu máttarvöld. —
Ein af fyrstu æskuminningum
mínum er, að ég var að klifra upp
á klettana fyrir ofan bæ foreldra
minna til að gá, hvort engin skúta
væri að koma. Skútuöldin var þá
í algleymingi, og enginn þótti mað-
ur með mönnum, sem ekki var á
skútu. Við börnin þekktum skút-
urnar langar leiðir.
Það var mikið um að vera heima,
þegar von var á föður mínum. Það
var heldur engin furða. Þá fengum
við að fara um borð í uppskipun-
arbátnum, og blessaðir gömlu sjó-
mennirnir kepptust allir við aS
gera okkur gott. Fullan fant, eins
og þeir kölluðu könnurnar, sem
þeir drukku úr, af svörtu kafft
með beinakexi og svo kandís og
skonrok. Og við vorum líka ánægS
Ferð tíl Keykjavíkur