Alþýðublað Hafnarfjarðar - 15.12.1962, Blaðsíða 24

24
ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
r
Gísli Sigurðsson:
Hvert eitt
hús
Á sínn
SÖ0U
Hraunbyrgi samkomuhús Skáta-
félagsins Hraunbúar stendur út á
hrauni vestan til við þar sem Flata-
hraunið byrjar. Þetta er allstórt hús
veglegt, þó ekki nýtt, en mun þó
henta allvel hinum göfuga félags-
skap skátahreyfingarinnar. Hús
þetta hefur, ef svo mætti að orði
kveða, roskins manns aldur. Það
mun verða 60 ára á næsta ári. Við
tölum um að menn eigi sögu og er
það rétt, en hús eiga einnig sögu.
Eins og saga mannanna er saga
húsa að því er virðist, sumra stutt
og ekki margbrotin, og er þó saga.
Saga annarra húsa er saga mikilla
anna og mikilla athafna. Svo er um
það hús Hraunbúa, sem nú ber
nafnið Hraunbyrgi, það á sér sögu
60 ára umsvifa og athafna. En áð-
ur en farið verður út í að rekja
sögu þessa húss verður svolítið vik-
ið að þeim aðdraganda að það var
byggt og að það varð miðstöð mik-
illa umsvifa og athafna.
1785 er í Kirkjubókum fyrst get-
ið þurrabúðarinnar Klofa í Hafn-
arfirði. Frá þeim tíma fram um
1870 er þar bær lítill og ekki byggð
önnur. En allstór lóð fylgdi bæn-
um og var hún við hann kennd,
kölluð Klofalóð. 1874 er byggt hús
á Klofalóð. Gerði Það Jón Bjarna-
son verzlunarmaður, síðar kaup-
maður. 1877 er annað hús þar
byggt. Gerði það Árni Árnason
fiskimatsmaður. Stóð svo um ára-
tug að ekki risu fleiri hús á Klofa-
lóð, unz Jón Bjarnason hóf verzlun-
arrekstur sinn, þá fjölgaði þar hús-
um. Verður síðar vikið að hvaða
hús það voru.
Klofalóð tók yfir allstórt svæði,
frá Jagtakletti að Gesthúsalóð, neð-
an frá sjó upp að Mörk, þar sem
Sigurgeir Gíslason byggði hús sitt
1889. Að mestu var lóð þessi rækt-
uð eða tún.
Um 1890 fluttist hingað til Hafn-
arfjarðar Augúst Flygenring og
gerðist skipstjóri, fyrst á jagt, sem
Þórarinn prestur í Görðum átti.
Síðar sigldi hann til Noregs og
lærði stýrimannafræði og segla-
saum. Kom upp aftur hingað og
gerðist þá skipstjóri með stóran
kútter, sem hét Himalaja, 49 tonn,
allgott skip. 1892 giftist Augúst
Flygenring Þórunni Stefánsdóttur,
en hún var fósturdóttir prófasts-
hjónanna í Görðum síra Þórarins
Böðvarssonar og Þórunnar Jóns-
dóttur. Settust þau að í „Gömlu-
búðinni" næstsyðsta húsinu á Möl-
inni. Þar mun Augúst hafa byrjað
lítils háttar verzlunarrekstur. 1897
keypti Augúst Flygenring verzlun-
arhús það, sem kallað var Christen-
senshús og settist þar að. Var þá
farið að kenna húsið við Augúst,
kallað Flygenringshús. Hús þetta
brann til kaldra kola 25. júlí 1906
ásamt þremur öðrum húsum. Var
þá byggt hið seinna Flygenrings-
hús, sem enn stendur, Vesturgata
2, Kaupfélag Hafnfirðinga.
Af uppdrætti í fórum bæjar-
stjórnar verður séð, að Augúst Flyg-
enring hefur fengið sér útmælda
verzlunarlóð 1894, en það var
meirihluti hinnar fyrnefndu Klofa-
lóðar. Á þessari lóð stóð þá íbúðar-
hús Jóns Bjarnasonar og verzlunar-
búð, pakkhús, geymsluhús, móhús,
hænsnahús og fastabryggja. 1895
hætti Jón Bjarnason verzlunar-
rekstri og fluttist til Reykjavíkur,
en um aldamótin keypti Augúst
Flygenring hús öll og eignir Jóns.
Strax og Augúst Flygenring var
fluttur vestur í Fjörð setti hann á
stofn verzlun í Búð Jóns og rak þar
þessa starfsemi fram til 1903 eða
1904. Fyrstu árin mun ekki hafa
verið mikið um byggingafram-
kvæmdir, en 1903 var hafin bygging
nýs verzlunar- og skrifstofuhúss,
sem lengi gekk undir nafninu „Ed-
inborgarhús“. Augúst Flygenring
flutti svo verzlun sína í þetta nýja
hús, og þar var einkaskrifstofa. En
aðalskrifstofurnar voru þá hafðar í
gömlu búð Jóns Bjarnasonar.
Meðan þau hjón Jón Bjarnason
og Helga Árnadóttir bjuggu í
„Jónshúsi" mátti svo segja, að þar
væri myndarskapur meiri en í öðr-
um húsum hér í Hafnarfirði. Var
þar eiginlega nokkurs konar menn-
ingarmiðstöð. Þar var harmoní-
um og lék Jón á það. Einnig lék
hann á fiðlu, og hann var frum-
kvöðull að stofnun fyrstu lúðra-
sveitar í Hafnarfirði. Húsið var vel
um gengið og setti svip sinn á bæ-
inn.
En lánið er fallvalt og gæfan
ótrygg. Svo fór fyrir þessu húsi Jóns
Bjarnasonar. Hið nýja verzlunar-
hús Augústs Flygenrings var svo
stórt og mikið um sig og stóð svo
nærri, að eftir byggingu þess skein
þar aldrei sól framar í glugga. Var
húsinu þá valið nafn og hét eftir
þetta „Svartiskóli".
Eftir þetta jukust framkvæmdir
Augústs Flygenrings þarna á staðn-
um og 1911 þegar ég kom hér til
Hafnarfjarðar voru þar eftirtalin
hús, sem öll munu hafa verið reist
fyrir 1908. Það voru þessi hús: Hin
nýja verzlunarbúð, ein hæð með
kjallara og miklu risi til geymslu.
Pakkhús einlyft með risi og kjall-
ara, það er nú „Verkamannaskýli“,
pakkhús tvílyft, kolahús og olíu-
skúr ásamt fastabryggju, Edinborg-
arbryggju sem kölluð var. Auk þess-
ara framkvæmda rak Augúst Flyg-
enring fiskverkunarstöð á Langeyr-
armölum og byggði þar miklar
byggingar. Enda var slíkt ekki að
undra, því að á þessum árum var
vöxtur þilskipaútgerðar hvað mest-
ur. Voru þilskipin 13 er þarna
höfðu afgreiðslu, auk þess einn
gufubátur, og nokkrir litlir vélbát-
ar.
Hús það, sem nú er aðsetursstað-
ur Skátafélagsins Hraunbúa er eft-
ir allt hið fyrrnefnda Nýja verzl-
unarhús Augústs Flygenrings. Það
var sem fyr segir byggt á kjallara
hlöðnum úr tilhöggnu grjóti.
Hann var oftast notaður til salt-
geymslu, þá var hann einnig not-
aður til fiskgeymslu bæði blautfiskj-
ar. Húsið sjálft var allt af timbri
og vel byggt, ein hæð og mikið
ris, en á framhlið kvistur með dyr-
um og ofan við þær stólpi út úr
gaflinum og þar í kengur fyrir
blökk, svo að draga mætti þar upp
vörur til geymslu á loftinu. Tveir
reykháfar voru á húsinu. Verzlunin
var í austurenda. Þar var skúr við
og dyr með tvennum hurðum tvö-
földum. Búðin var rúmgóð og hátt
undir loft. Afgreiðsluborðið mynd-
aði ferhyrndan flöt, en veggir al-
settir hillum og undir borð með
skúffum. Gengt var úr búðinni í
skrifstofur, sem voru í vesturenda,
og herbergi.
í húsi þessu rak Augúst Flygen-
ring verzlun frá 1903 til 1914 eða
1915. Var þarna mikil verzlun, eins
og sjá má af því að skipshafnir
nærri 20 skipa og þá fjölskyldur
allar eða flestar þeirra manna er
hér bjuggu og fólk það allt er vann
við fiskverkunarstöðina á Lang-
eyrarmölum verzlaði þar. 1913 voru )
flest skipa þeirra er afgreiðslu
höfðu haft við verzlunarhús þetta
seld úr landi. Var þá allt minna um
að vera en verið hafði um skeið.
1914 stofnaði svo Augúst Flygen-
ring til togaraútgerðar með kaupi
á togaranum „Ými“ og samnefndu
logarafélagi. Færðist þá aftur fjör í
tuskurnar kringum hús þetta, því
þarna voru vörugeymslur fyrirtæk-
isins og skrifstofur, en verzlun reis
ekki upp aftur í húsinu á vegurn
Augústs Flygenrings.
1920 fluttist öll fiskverkun tog-
arafélagsins eða Augúst Flygen-
rings inn í bæ og varð hús þetta þá
miklu fremur en áður miðstöð
mikilla anna og umsvifa, enda
tóku þá við framkvæmdarstjórn
synir Augústs, Þórður og Ingólfur