Alþýðublað Hafnarfjarðar - 15.12.1962, Blaðsíða 27

ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
27
Sigurður Þorsteinsson:
Dagur í
Þegar hinn almenni íslenzki borg-
ari í dag ræðir um að hann hafi
verið á ferð í Þýzkalandi og fegurð
þess lands við kunningja sína, vill
oftast gleymast að það Þýzkaland
sem hann liefur verið á ferð í, er
það sem opinberlega heitir Vestur-
Þýzkaland. Flitt, Austur-Þýzkaland,
er ekki til á „diplomatiska“ vísu
hér á Vesturlöndum. Það á samt
engu minni náttúrufegurð, engu
•ninni sögu og er og verður ófrá-
vtkjanlega að takast með, ef við
teljum að við ætlum að kynnast
I'ýzkalandi.
Ég sem þetta rita átti því ein-
staka láni að fagna sem ferðamað-
llr, að vera boðinn af Austur-þýzku
rtkisferðaskrifstofunni í ferðalag
Urn landið þvert og endilangt, til
að kynna mér þar sögustaði, nátt-
órufegurð og hvað það annað er
kynni að vekja áhuga ferðamanns-
nts í þessum afskekkta hluta Þýzka-
Ittnds. Var það aðalforstjóri ferða-
skrifstofunnar Helmuth Heineck
sem bauð mér ásamt starfsfélaga
ntínum til þessarar ferðar og lét í
te til hennar bifreið og leiðsögu.
í þessari grein rnundi ógerning-
nr að gera nokkur skil allri þeirri
íerð, og hef ég því valið að taka
aðeins fyrir borgina Weimar og um-
hverfi hennar, en þar hefur furðu-
nukið áf sögu Þýzkalands gerzt og
ntarkað spor.
Við komum til Weimar seint að
kvöldi, á laugardegi og eftir að hafa
konrið okkur fyrir á Hótel Eleph-
ant, sem fyrrum var eins konar
einkahótel Görings og félaga hans,
var húsið skoðað og torgið næst um
kring. Húsið er byggt í köldum
ferhyrningastíl alls staðar um 3.50—
*> metra lofthæð og salirnir þannig
byggðir, að einn kassinn tók við af
°ðrum. Var dansað þarna í þrem
shkum sölum, en auk þess matsalur
tnikill og bar og setustofa í kjallara.
Mikið mun þeim Nazistaforingj-
t'num hafa legið á að taka sér bað
er þeir komu þarna úr ferðinni frá
herlín, því að tveggja tomrnu píp-
nr lágu að krönum á baðherberg-
tnu. Var því fljótlegt að fylla bað-
ker, en mikið hefði mátt greiða mér
lyrir að stíga niður í hið mórauða
skolp, er reyndist vera í baðkar-
inu.
Lítið var á því að græða að skoða
umhverfið, þar eð náttmyrkur var
;í. og var því haldið á ný til hótels-
tns að freista þess að kynnast nokk-
l|ð fólki er þangað kom að skemmta
sér þetta laugardagskvöld.
í hinum efri sölum hótelsins var
Weimar
lítið að sjá nema ferðalanga á boið
við okkur, sem voru að eyða kvöld-
inu yfir kaffibolla eða við lestur
blaða og tímarita, svo haldið var til
danssalanna. í einum salnum bar
langtum mest á ungu fólki og mátti
segja að þar væri harla svipað að-
komu og á Borginni heima á venju-
legu laugardagskvöldi. í næsta sal
aftur á móti bar langmest á fjöl-
skyldufólki. Sátu þar við borð for-
eldrar með börnurn sínum, þeim er
um tvítugt voru komin. Dvölclumst
við þar skamrna stund þar eð lítt
virtist vænlegt til árangurs að fara
að hefja samræður við fólk um land
og þjóð, það var þarna fyrst og
fremst til að skemmta sér og sínum
nánustu.
Næst héldum við síðan niður í
kjallarann á barinn, sem jafnframt
var hin þægilegasta setustofa. Þarna
bar heldur betur í veiði, því að
bifreiðarstjórinn okkar þekkti þar
strax gamlan félaga sinn úr stríð-
inu, sem nú var orðinn ofursti í her
Alþýðulýðveldisins og yfirmaður
hinnar austur-þýzku herskóla-
menningar í dag. Vorum við þegar
boðnir velkomnir að borði hans,
senr var stórt hringborð með þægi-
legum bólstruðum sætum. Sat of-
urstinn þarna ásamt nokkrum sam-
starfsmönnum sínum og hvíldist
eftir erilsama viku. Eigi reyndist
erfitt að hefja við hann samræður,
en aðaláhugamálið var ísland og
oftast erfitt að koma öðru að. Hafði
liann lieyrt getið um hverina okk-
ar, eldfjöllin, jöklana og guð má
vita hvað. Sagði hann frá að auk
þess, sem hann hefði lært um ís-
land í skóla, hefði hann séð á síð-
astliðnum vetri langa kynningar-
mynd frá íslancli í sjónvarpi landa
síns og fylgzt með henni af mikilli
athygli.
Þegar ég svo fór að spyrja hann
út úr um sjónarmið og skoðanir,
sem mann í þeirri stöðu er hann
var, var aðalinntak þess er hann
sagði, að stríð væri aldrei til neins
góðs og gæti aldrei útkljáð deilu-
mál svo að hagkvæmt gæti talizt,
það ættu Þjóðverjar bezt að þekkja.
Hins vegar lifðum við á þeim hörm-
ungartímum, að friðurinn yrði að
vera vopnaður að vissu marki til
að hann héldist. Þannig ræddum
við áfram um landsins gagn og
nauðsynjar og var maðurinn hinn
hógværasti í öllu er að laut stjórn-
málum. Þannig virtist mér Weim-
ar vera í dag glöð borg með fjölda
æskufólks eins og það gerist heima,
sem ekki þekkir til ógna styrjaldar
og ótta, og hins vegar eldri borgar-
arnir, sem allt þetfa þekkja, jafnvel
tvær heimsstyrjaldir, og eru farnir
að jafna sig eftir þá seinni og skoða
hana í fjarlægu ljósi og draga af
ógnum hennar ályktanir, er komið
gætu framtíðinni í hag. Ég ræddi
þarna við marga fleiri er áttu yfir-
leitt sömu áhugamál er almennt
gerast í heiminum. Mann, sem var
að taka við nýju starfi eftir helgina
og kvaddi nú gamla samstarfsmenn.
Konu, sem átti von á manninum
sínurri heirn af sjúkrahúsi að
morgni og var að flýta sér heim
ásamt systur sinni svo þær væru
ekki of syfjulegar þegar hann birt-
ist í dyrunum; það varð sem sé
ekki annað séð en þarna gengi líf-
ið sinn vanagang eins og alls stað-
ar annars staðar.
Okkur var víst ekki heldur til
setunnar boðið, því að snemma
skyldi vaknað að morgni til að
skoða merkustu staði borgarinnar
og nágrennisins.
Fyrsti sögustaðurinn, sem við
skoðuðum, var hið mikla minnis-
merki Goethe og Schiller. Á torgi
einu nærri hótelinu, sem við bjugg-
um í, rís standmynd þeirra umvaf-
in blómakrönsum ýmissa aðdáenda
og félagasamtaka. Legstaður þeirra
er einnig hlið við hlið, skrautlaus-
ar stórar steinkistur er geyma jarð-
neskar leifar tveggja af mikilmenn-
um sögunnar, sona Þýzkalancls er
gáfu því og öllum heiminum fá-
gætan arf af „húmanistiskri lyrik“
og fræðum.
Þá var næst haldið til húss þess
er Goethe bjó í frá 1782—1789 og
aftur frá 1792 til dauðadags. Af-
komendur hans bjuggu í húsi þessu
allt til ársins 1885 og var því alla
tíð viðhaldið í sama stíl og með
þeim ummerkjum, er hann skildi
eftir á því er hann lézt. Þarna er
því bókasafn hans, náttúrufræði-
safn hans og list hans. Það er furðu-
legt hvílíkum ósköpum þessi mað-
ur hefur afkastað um dagana, þeg-
ar tekið er tillit til þess að jafn-
framt þessu var hann maður í póli-
tísku embætti og gegndi umfangs-
miklu starfi fyrir borg sína og þjóð.
Enda var til hans stöðugur straum-
ur gesta, stjórnmálamanna og lista-
manna frá öllum heimi. Hérna
skóp hann Faust og ritverk sín.
Þarna hefur hann auk þess safnað
saman listaverkum samtíðar sinn-
ar í ríkari mæli en aðrir til varð-
veizlu fyrir komandi kynslóðir.
Auk Jtessa Goethe liúss skoðuð-
um svo bæði Schiller og Lizt húsið
sem eru Joarna í borginni, bæði
sams konar minjasöfn um merka
menn er ólu hluta af ævi sinni í
Weimar.
Það má með sanni um borgina
segja, að hún sé í fallegu og sér-
kennilegu umhverfi. Umhverfi gat
hvatt slíka menn til lista- og fræði-
iökana, en svo aftur aðra kynslóð
til einhverra ótrúlegustu hryllings-
iðkana, sem sagan getur um.
Uppi á Ettersberg, þar sem
Goethe og Schiller höfðu leitað að
ró til andlegra iðkana við list sína,
með yfirlit yfir Thúringen, hið
fagra landssvæði, tóku yfirmenn
nazista sér bólstað. Fyrir sjálfa sig
og hinn ótrúlega hóglætislifnað í
borg Jteirri, er alið hafði áður Jressa
sonu, en fyrir svölun haturs síns og
kvalaþorsta á hæðinni sjálfri. Þar
reistu Jreir fangabúðirnar, ógnvald-
inn, Buchenwald. „Hverjum sitt“
er kjörorðið sem letrað er á „port“
Jjessa kvalastaðar. Og Jreir sem þar
áttu eftir að gista fengu að vita
hvað nazistar álitu að þeim bæri.
Á 300 ekrum lands, sem búðirn-
ar náðu yfir, var allt upp í 58 Jiús-
und föngum hrúgað saman á 76
ekranna í ógeðslegum bröggum.
Þarna gistu samtals 238.980 fangar
af 32 þjóðernum, Jrar af voru 56.545
myrtir.
Þetta segir ekki söguna samt eins
og hún var. Hverjum Jieirn er lesið
hefur bókina „Nakin rneðal úlfa“
hlýtur að renna til rifja sagan af
Gyðingabarninu, sem fangarnir
héldu leyndu fyrir nazistunum og
urðu jafnvel að láta lífið fyrir.
Mig hefur sjaldan sett jafn hljóð-
an, né fundið jafn mikið kalt vatn
renna niður hrygginn á mér og þeg-
ar fyrrverandi fangi búðana, lim-
lestur og bæklaður af meðferðinni,
fór með okkur sem leiðsögumaður
og sýndi okkur hús það, sem aftök-
ur fóru frarn í. í herbergi sem var
móttökusalur fyrir sjúklinga var
gerð á þeim skyndiskoðun. Þeir
síðan kallaðir inn til læknisins og
settir Jrar inn í lítinn klefa með
málstokk á veggnum til að rnæla
hæð þeirra. Málstokkurinn lék í
rifu á veggnum og er hann var í
réttri hæð gat maður handan veggj-
arins hleypt kúlu úr riffli sínum í
höfuð sjúklingsins, þannig að hún
hæfði til dauða. Blýþynnur Jröktu
vegginn svo hljóð heyrðist ekki.
Blóðið var hreinsað í snatri og lík-
inu hent inn í næsta herbergi. —
Gjörið svo vel, næsti.
Er líkinu hafði verið lient yfir í
næsta herbergi tóku Jnir við Jn’í
menn er hentu Jrví upp á steinbekk,
þvoðu Jtað, brutu gull úr tönnum
og hirtu skartgripi og fláðu síðan
af því skinnið, sem var notað til
lampaskermagerðar eða til að búa
úr Jrví skrautlega möppu á skrif-
borð valdhafanna eða þá falleg
peningaveski er þeir gætu dregið
upp úr vasa sínum til að greiða
með beinann, er Jreir komu í gjá-
lífið niðri í Weimar. Síðan voru
líkin brennd yfir nóttina í sex lík-
brennsluofnum. Brennifórn harð-
stjórnarinnar hafði verið færð. Ask-
an var látin detta niður um rifur á
gólfinu í þar til gerð ílát sem síð-
an voru tæmd að morgni. Allt var