Alþýðublað Hafnarfjarðar - 15.12.1962, Blaðsíða 18

18
ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
Friðfinnur V. Stefánsson:
Hesturinn
„ÞRÖSTUR“
Uppeldi og tamning.
Vorið 1923 fæddist að Lónakoti
í Garðahreppi í Gullbringusýslu
dökkjarpt hestfolald, móðirin var
lxka jörp, ættuð sunnan af Mið-
nesi, og hafði eitt sinn verið gerð
uppgefin í læknisferð og bar þess
aldrei bætur.
Og þó þessi litli hestur væri bæði
ættsmár í móðurætt og föðurættin
óþekkt, átti það samt fyrir honum
að liggja að verða garpur mikill
og frábær gæðingur. Þetta jarpa
hestfolald fékk að ganga undir
móðir sinni eitt og hálft ár, stund-
um við liarðan kost eins og oft vill
verða, þegar hross verða að bjarga
sér mikið sjálf.
Þá kaupir maður einn í Hafnar-
firði folann, geldir hann strax, el-
ur hann síðan eins og hægt var með
þeim árangri, að folinn tekur svo
miklum framförum, að um sumar-
ið er byrjað að temja hann, þá tvæ-
vetran, og um leið festist við hann
nafnið Þröstur.
Fljótt kom í Ijós, að þessi jarpi
foli, þótt ættsmár væri, átti í fari
sínu þá höfuðkosti, sem mest prýða
íslenzkan reiðhest, góðan vilja,
mikið gangrými, mjög mikið og
glæsilegt tölt, vekurð og þjála lund.
Einnig gætti þess líka eftir að
Þröstur tók að þroskast og þjálfast,
að mikil og örugg samstilling konr
fram í fótaburði hans, t. d. er hann
óð á sínu háa og svifmikla tölti á
frosnum og svellhörðum götum
Hafnarfjarðar svo stundum glumdi
við og undir tók, þá mátti glöggt
greina hljóðfallið og hve taktur-
inn í töltinu var bæði skýr og
sterkur, að mörgum varð minnis-
stætt.
Þröstur var í meðallagi hár og
frekar þrekinn, ekki hálslangur en
bar sig þó vel og fallega, ganaði
aldrei, sem er að verða mikið lýti
á of mörgum íslenzkum hestum í
dag. Hann var mjög fax- og tagl-
prúður, brjóstið mikið, bógar ská-
settir, hryggur frekar beinn, lendin
mjög breið og falleg, síður nokkuð
ávalar, traustlegir fætur, sver liða-
mót, fótstaða gleið, og er hann
brokkaði undir sjálfum sér var
hann áberandi gleiður á afturfót-
um, og þá var ekki alltaf fegurð-
inni fyrir að fara, því brokkið var
mjög stórgert.
Ertu til, Bjarni?
Eigandinn, sem og tamdi Þröst,
hafði það fyrir reglu að gæta þess
að láta hann aldrei tapa spretti,
meðan hann var ungur og óharðn-
aður. Enda kom það í ljós, er hon-
um í fyrsta sinni var hleypt á móti
fljótum hesti, einum harðskarpasta
stökkhesti er þá var uppi, Skjóna
Bjarna Bjarnasonar skólastjóra, að
sjálfstraust og sigurvissa Þrastar var
ólömuð.
Þetta bar við með þeim liætti,
að eigandi Þrastar var eitt sinn
samferða Bjarna og mörgum fleir-
um af æfingu frá skeiðvellinum við
Elliðaárnar til Hafnarfjarðar. í för-
inni var líka Borgfirðingur einn á
miklum og fallegum jörpum hesti,
og þegar komið var suður fyrir
Kópavogsbrú hleyptu þeir sarnan
Bjarni á Skjóna og Borgfirðingur-
inn á þeim jarpa. Var það mikill
og fallegur sprettur, sem lauk með
glæsilegum sigri Skjóna.
En er komið var suður á Arnar-
nesmýri var eigandi Þrastar sam-
síða Bjarna, og liefur þá máls á
því að sér leiki nú hugur á að fá
að hleypa Þresti eitt sinn á móti
fljótum hesti. Hér framundan sé
staður, sem Þresti hafi oft verið
hleypt á frá Hraunlioltslæknum
upp á Hraunsholtsháls. Bjarni
kveður það velkomið, og er þeir
voru rétt komnir upp úr læknum,
spyr eigandi Þrastar: „Ertu til,
Bjarni?“ Bjarni svarar því þannig,
að Skjóni rýkur af stað eins og ör-
skot. Við þetta kom hik á eiganda
Þrastar, en hann áttar sig skjótt og
lætur folann fara, en tilþrifunum,
sem Þröstur tók þá, lýsti Einar
Kristjánsson, bóndi í Forsæti í Flóa,
Hefur það haldizt síðan. Þótt breyt-
ing húsakynnanna sé ekki eins mik-
il og á Eyrarhrauni, þá eru Jxau nú
allmiklu meiri en í fyrstu. T. d. er
eldhúsið ekki í hinum upphaflega
bæ. Hann var eitt herbergi og eld-
hús og var Jrað tvennt að utanmáli
3,6x4,5 m. Svo er skemma, jafn-
löng bænum en nokkru mjórri,
eða um 3 m. Hliðarveggir þessa
bæjar og neðri hluti gaflanna eru
steyptir. Skemman er með lofti, en
kjallari er enginn.
Vegna síðari tíma breytinga, er
vafi á um fleiri bæi en Eyrarhraun,
hvort þeir eigi að teljast hér með.
Varla má þó láta hjá líða að minn-
ast á Brúsastaði, Jjó að stækkun frá
því um 1925 hafi breytt útliti bæj-
arins mjög. Þessi bær var byggður
árið 1914 af Eyjólfi Kristjánssyni,
bróður Engilráðar. Hann hafði
byrjað búskap með konu sinni,
Ingveldi Jónsdóttur, á liinu gamla
býli Langeyri, en síðar byggðu Jxau
nýbýlið Hraunhvamm. Þau eign-
uðust mörg börn, sem flest eru á
lífi. Það elzta þeirra, Þórður, hefur
búið á Brúsastöðum, ásamt konu
sinni, Salome Salómonsdóttur, frá
því að foreldrar hans fluttust í
Jxéttbýli kaupstaðarins árið 1932.
Brúsastaðabærinn er gott dæmi
um steinbæ. Hliðar og neðri hluti
gafla er hlaðið og „kastað í“. Hann
er um 7 m langur og yfir 5 m
breiður. En innanmál er miklu
minna, Jxví að þessir hlöðnu veggir
eru mjög Jxykkir. Auk áðurnefndrar
viðbyggingar, sem öll er steypt, hef-
ur verið byggt við innganginn á
svipaðan hátt og í Fagrahvammi,
Jxótt ekki sé Jxað notað sem eldhús.
Þeim megin við bæinn er útihús,
nokkru yngra en hann, en hefur Jjó
fengið á sig virðulegan elliblæ, ef
svo mætti segja.
Ekki þarf orðum að Jjví að eyða,
að enn eru ónefndar nokkrar bygg-
ingar sem liggja á mörkum J>ess að
þeirra sé getið.
í bænum á Steinum býr enginn,
enda er hann ekki hæfur til Jxeirra
hluta lengur, en mynd af honum
hefur birzt hér í blaðinu.
Á húsinu Suðurgötu 35 B hefur
frá upphafi verið kvistur, sem tek-
á Jxann hátt, að sér myndi lengi
verða minnisstætt moldar og grjót-
kastið er dundi á honum og hesti
hans undan hófum Þrastar, er þeir
voru að komast upp úr læknum.
Skjóni náði Jxarna strax góðu for-
skoti, en eftir nokkur stökk fer
Þröstur að draga á hann, og brátt
er hann kominn á lilið við hann,
en lætur sér Jjað ekki nægja, og
rýkur fram úr, en Jjá segir Bjarni:
„Nú er ég öldungis hissa“. Og for-
ustunni hélt Þröstur út sprettinn
upp á Hraunslioltsháls. En er stigið
var af baki í Engidal við liraun-
brúnina, vakti Jjað athygli live
Borgfirðingurinn var fljótur að
ganga til Þrastar og virða hann
gaumgæfilega fyrir sér. Þá var
Þröstur 5 vetra.
Mœtti hann ofjarli sínum?
Mörgum árum seinna var Ólafur
Þórarinsson, kunnur og góður
hestamaður, á æfingu á skeiðvell-
inum við Elliðaárnar með Mósana
sína Reyk og Hálegg, eina frægustu
stökkhesta á Jxeiin tíma. Þá varð
Jxað að samkomulagi, að Ólafur og
eigandi Þrastar reyndu þá Hálegg
og Þröst á stökki. Þröstur var hepp-
inn á stað og náði strax nokkru for-
skoti. En er Jjeir höfðu stokkið um
70—80 metra geystist Háleggur
áfram með Jxeim ofsa og krafti, sem
honum var svo lagið, og nær Þresti,
en þá bregður svo við að Þröstur
rekur upp vein mikið og færist all-
ur í aukana lierðir stökkið og dreg-
ur fram úr aftur og moklin dynur
á Jjcim félögum undan hófum
Þrastar og hefur eflaust háð Há-
leggi, Jjví Þröstur hélt forustunni
út sprettinn, og er hann Jxaut fram
hjá veðbankanum var hann um 4
hestlengdir á undan og stökk pá
mjög létt að sögn Þorgríms frá
Laugarnesi, sem stóð við bankann
og horfði á sprettinn.
En ekki er ósennilegt, að Þröstur
hafi í Jxetta sinn mætt ofjarli sín-
um á stökki, Jxótt hann léti hann
ekki vinna sig, því seinna er Þröst-
ur af Jxví bæjarsvipinn. Og Bratta-
kinn 19, sem upphaflega var sumar-
bústaður Jóns Mathiesen, getur
varla talist til bæja.
Dalbær, sem Sumarliði Einarsson
flutti vestur að mörkum Hafnar-
fjaiðar og Garðahrepps, er orðinn
ójjekkjanlegui' sem bær og Hraun-
hvammur er hinum megin við
mörkin.
Að þessu athuguðu læt ég því
staðar numið.
Mér er ljóst að Jiessu verki er í
mörgu ábótavant, meðal annars er
mjög misjafnt hve ýtarlega er greint
frá íbúum bæjanna. En Jjakka vil
ég öllum Jjeim sem hafa veitt mér
upplýsingar og bið svo lesendur að
dæma villurnar vægt.