Iðunn : nýr flokkur - 01.10.1925, Blaðsíða 27

ÍÐUNN
Kristur eöa Þór.
249
laust aB skilja hana svo, að syndin sé tóm missýning,
og í raun og veru engin til«.
Því fer svo fjarri, að það sé »vafalaust réttast«, að
það er vafa/aust rangt.
Eg hefi í sögunni sjálfri komið með skýringu á þess-
ari hugsun. Eg tel óþarft að taka hana upp hér. Nærri
því allur landslýður virðist kunna æfintýrið, og menn
minnast þá sennilega líka skýringarinnar. Eg hafði búist
við því, að eftir þá skýringu væri enginn skynsamur
maður í vafa um það, hvað fyrir mér vekti. En þegar
sá skilningur bregst hjá prófessor í heimspekideild há-
skólans, þá virðist mér ekki ástæðulaust að eg reyni að
skýra hana á annan veg. Það ætla eg nú að gera.
Annaðhvort verðum vér að vera einveldismenn eða
tvíveldismenn í hugmyndum vorum um tilveruna. Annað-
hvort verðum vér að ætla, að frumaflið, það vitsmunaafl,
sem drotnar í tilverunni, sé eitt — það vitsmunaafl, sem
vér nefnum guð — eða að frumöflin séu tvö, annað
gott og hitt ilt, og að eðli þeirra sé svo háttað, að þau
geti aldrei runnið saman, en hljóti að heyja stöðuga og
eilífa baráttu hvort við annað.
Eg er einveldismaður í þessum skilningi. Eg get ekki
með nokkuru móti hugsað mér tilveruna annan veg en
sem eining, heild. Eg held, að sú þrá mannsandans, að
það góða vinni sigur, sé ekki gripin úr lausu lofti, held-
ur eigi hún rætur í því allra-dýpsta í tilveru vorri. En
það er bersýnilegt, að séu frumöflin tvö, þá getum vér
enga trygging haft þess, að annað þeirra verði nokkru
sinni máttugra en hitt. Mér finst líka, að alt, sem vér
vitum um mannlífið, bendi í þessa átt. Vér finnum aldrei
það illa »hreinræktað«, einangrað frá öllu góðu. Ef vér
lítum á misgerðir þjóðanna í mannkynssögunni, þá sjá-
um vér, að bak við þær eru hugsjónir, auðvitað misjafn-