Iðunn : nýr flokkur - 01.12.1931, Side 64

374
Höfundur Robinsons Crusoes.
IÐUNM
Og eigi er erfitt að sjá, að bók eins og Robinson Cru-
soo á mikið mentunargildi. Hún sýnir, hverjum sigux-
mætti einstaklingurinn á yfir að ráða, beiti hann kröft-
um sínum. Hún kennir mönnum sjálfstraust og úrræða-
semi, að horfast djarflega í augu við örðugleika. Rous-
seau fanst svo mikið ti,l um fræðigildi Robinsons Cru-
soes, að hann áleit, að drengir ættu ekki að íesa neina
aðra bók, þangað til þeir væru á fermingaraldri. Hanrt
hélt því fram, að enginn gæti orðið nytsemdarmaður í
þjóðfélaginu, nema því að eins, að hann hefði fyrst
þroskað einstaklingseðii sitt og lært að standa á eigin
fótum. Petta er að vísu rétt. En þó ekki nema hálfsögð
sagan. Einangrun fæðir af sér einræni og öfgafengna
sjálfsumhyggju. Einstaklingsþroskun og tamning í sam-
lífi við aðra menn þurfa að haldast í hendur, ef vel
á að fara. En hvað sem því líður, þá er saga Robinsons
Crusoes öflug áminning um þá krafta, sem búa í ein-
staklingnum, og jafn-ákveðin áminning um þann sann-
leika, að gæfa einstaklingsins býr í honum sjálfum,
að ekki litlu leyti.
Með skáldsögum sinum varð Defoe brautryðjandi
í þeirri grein bókmentanna. En meiri áherzlu leggur
hann á atburðalýsingar en skaplýsingar. Sögupereónur
hans lifa og hrærast, en eigi skygnist hann djúpt i
sálarlíf þeirra. Engu að síður lyfti hann enskri skáld-
sagnagerð um skör með frásagnarsnild sinni.
Auðsætt er því, að Defoe hefir ekki verið neitt hvers-
dagsmenni í ýmsum greinum. I lifanda lífi gætti áhrifa
hans á mörgum sviðum. Og þó framkoma hans væn
ekki alt af í samræmi við hugsjónir hans og kenningar,
þá sýna rit hans ljóslega, eins og nokkuð hefir verið
vikið að, að hann bar í brjósti ríka umbótaþrá. Sið-
fræðaiinn gægist hvarvetna fram í bókum hans; þvi