Kirkjuritið - 01.02.1967, Blaðsíða 40

GuSmundur Sveinsson:
Söguskoðun
Enski sagnfræðingurinn Arnold Toynbee er tvímælalaust í liópi
þekktustu sagnfræðinga 20. aldarinnar. Hann var lengi pró-
fessor við Lundúnaháskóla. Hann hlaut þar óvenjulega að-
stöðu til rannsókna, enda var árangurinn eftir því. Voru
Toynbee látnar í té sérstakar rannsóknarstofur og hópur sér-
menntaðra aðstoðarmanna vann eftir fyrirmælum lnms. —
Skyldi ekkert til sparað svo að takast mætti að kanna sögU
mannkynsins frá upphafi. Árangurinn varð mikið ritverk í
10 bindum, sem Toynbee kallaði „Study of History“. Gerir
Toynbee þar grein fyrir sagnfræðikenningum sínum og rök-
styður þær. Mun nú leitast við að gefa hugmynd um nokkur
liöfuðatriði kenninga Toynbees.
a) Samfélag (society) skilgreint:
Toynbee leggur mikla áherzlu á, að saga mankynsins sé bygg^
upp af sérstæðum einingum, sem hann kallar samfélóg
(societies). Mikilvægt er því að gera sér grein fyrir hvað saiu-
félag er.
Æskilegt er einnig að átta sig á bvenær ekki er um þessa
sérstæðu einingu mannkynssögunnar að ræða. Samfélag eI'
ekki hvaða samsafn einstaklinga sent er. Samfélag er heldur
ekki ríki eða heimsveldi, sem orðið er til án náinna samskipt‘a
einstaklinganna og gagnkvæmrar mótunar þeirra.
Samfélag byggist þannig framar öllu öðru á nánum sai»'
skiptum. Hið persónulega og mennska skapar samfélag.
b) ASalsundurgreining samfélaga.
Mannkynssagan ber því vitni að til eru tvenns konar samfélög'
Er þar annars vegar um að ræða frumstæð samfélög (primitive