Syrpa - 01.08.1920, Page 39

SYRPA
261
Heimur og geimur.
Þættir úr alþý'ðlegri stjörnufræSi.
Eftir
Þorvald Thoroddsen.
1. Breytilegar og nýjar stjömur. Heimsendir.
Allmargar stjörnur hafa þá undarlegu náttúru^ aS Iþær breyta
ljósi sínu viS og viS, verSa daufari um tírna log skýrast svo aftur.
ÞaS er eins og Jjósmagn þeirra sé á refki eSa fjari út og falli aS.
Hjó sumum tegundum Iþessara stjarna gerast breytingarnar á viss-
um tírnum, eftir föstum reglum , daufari og bjartari tíma'bil skift-
ast á, og eru þau mismunandi löng, stundum nokJkrar klukkustund-
ir, stundum nokkrir dagar, stöku sinnum iheil ár; aSrar eru hvik-
ular í ráSi áínu ogiekki 'hægt aS sjá aS Iþær fylgi neinum reglum.
Stundum ikemur fyrir, aS ný stjarna kemur í lj ós á himninum, þar
sem engin héfir áSur veriS, stækkar og kemst lí röS meS björtustu
stjörnum festingarinnar, en svo dregur fljótt af ljósmagninu og
stjarnan verSur mjög lítil eSa Ibverfur alveg. Menn hafa reynt
aS ákýra þessi fyriribrigSi á ýmsan hátt og hefir tekist þaS aS
sumu leyti, en margar gátur Iþar aS lútandi hafa vísindin enn ekki
gefaS ráSiS. Stjörnum af Iþessum tegundum hefir veriS skift í 5
flokka og eru nýju sitjörnurnar |þá taldar lí 5. 'flokki.
Breytilegar stjörnur í fyrsta floikki Ihafa vanalega stöSugt
ljós, er alt í einu deyfist nokkrar klúkkustundir og glaSnar jafn-
fljótt aftur. Þær eru meS sama eSili og stjarnan Algol; eftir 2
daga og 1 4 stundir deyfist hún á 3'/2 klukkustund og glœSist aftur
á 3/2 stundu og 'hefir stjarnan stöSugt og óskeikandi fylgt þess-
ari reglu í meira en hundraS ár áíSan fariS var aS veita ihenni eft-
irtekt. Þetta orsa'kast af stórum, dimmum förunauti, sem hring-
snýst Ikringum sömu þungamiSju. Alls hafa 1 0 breytilegar stjörn-
jur fundist meS Agol-sniSi, og er öll ástæS^ til aS halda
taS þar standi líkt á, aS hin reglulega birtu-
breyting þeirra stafi af stórum reilkistjörnum, sem fara í kringum
þær eSa eru þeim samferSa. iÞessi sólkerfi öll hljóta því aS vera
tölúvert ólík voru sólkeffi, þar sem ein eSa fáar reikistjörnur eru