Nýjar kvöldvökur - 01.01.1934, Side 10

4
NÝJAR KVÖLDVÖKUR
þýðumanns, þar sem er Hinrik póstur.
Þetta er því betra sem skáldinu tekst að
gera báða mennina trúlega.
í Strandbúum kemur og þegar ákveðn-
ara í Ijós (t. d. í »Við leiðarlok« og
»Hefndir«) vaxandi máttur höfundar til
þess, sem frá fyrstu hefir verið sterkur
og augljós þáttur skáldlistar hans, að
samræma söguhetjurnar og skaphöfri
þeirra umhverfinu. Og í þessu tekur
hann sífelldum framförum í síðari bók-
unum, t. d. Vestan úr fjörðum og þættin-
um af Nesliólabræðrum. — Það þarf
naumast fram að taka, að Hagalín hef-
ir verið töluvert staðbundinn um efnis-
val; hann er fyrst og fremst skáld Vest-
fjarðakjálkans, þessa tröllslega, óblíða,
en þó í senn auðgjöfula útskaga.
Auk smælingjanna leiðir Hagalín hvað
eftir annað fram á sviðið vikinglundaða
sægarpa og festuseiga fjarðakónga, sér-
staklega í fyrri bókum sínum, og þar er
auðsæ aðdáunin og samúðin, í aðra rönd-
ina, með víkingslundinni, hefndarlögmál-
inu og skaphöfninni allri. Þetta eru órofa
vinir vina sinna, en jafn grimmúðugir
og heiftræknir óvinum. ósjálfrátt koma í
hug skáldorð Drachmanns um Forn-ís-
lendinga:
Der digter man under Sværdslag
og kvæder i Livsens Nöd.
Der hader man naar man hader,
der elsker man til sin Död.
Þeir eru miklir í sniðum þessir menn
og fornsagn'abragð að þeim, svo að hætt
er við að stundum gangi fram af íslend-
ingum, öðrum en þá Vestfjarðabúum. Að
minnsta kosti hef ég orðið þess var á
stöku stað, að svo er sem menn þykist
tæplega kannast við svo stórbrotna sam-
tíðarmenn. Eigi .er þetta þó skáldsins
sök, er betur sér, en aðrir menn, heldur
mun hitt, að þeir er svo dæma, standa
í senn of nærri og þó of fjarri, til þess
að geta glöggvað sig fullkomlega á sann-
leikanum. Aftur á móti verður þetta ekki
að ásteytingarsteini útlendingum, enda
hafa margar sögur Hagalíns þegar verið
þýddar á erlend mál og hlotið afbragðs
ummæli ágætra og skáldmenntaðra rit-
dómara.
En því skyldu ekki líka manneskjurn-
ar, sem allt eiga undir ógnvænu umhverfi
og váglettnum duttlungum óstjórnlegra
náttúruafla, draga dám af því voveiflega
samfélagi? Ekkert er eðlilegra en að
söguhetjur Hagalíns séu stórbrotnar
margar hverjar, stórfenglega sorgleik-
rænar (dramatiskar), eins og landslagið
og náttúran. Enda er margt af þeim, sem
örlögmarkað frá fæðingu; fyrir óheilla-
vænleg víxláhrif eðlis, umhverfis og ó-
kenndra reginmagna, stefnir allt að ó-
stöðvandi, hrapallegum leikslokum, sem
stundum minna á sjálfan Joseph Con-
rad.*)
Kímni (Humor) er því miður sjald-
gæft fyrirbrigði í íslenzkum bókmennt-
um. Hagalín er auðugur af þeirri gáfu.
Það bólar snemma á henni, en í Guð og
lukkan er hún orðin höfundinum taum-
vön, svo að list er. Og þar fer hann að
verða fullfleygur. Hann megnar nú að
sýna okkur persónurnar að utan í krók
og kring, og ofan og innan í þær. En
hann feitletrar ekki lengur, hrópar ekki
til lesandans, um leið og hann snýr sögu-
hetjunum, sem kaupmaður brúðu í búð-
arglugga: Taktu nú eftir þessu eða þá
þessu hérna! Frásögnin missir ekki
marks, — og lesandinn þá ekki heldur,
og mjög óvíða hattar lengur fyrir óaf-
vitandi stílbrigðum.
í Kristrúnu í Hamravik eru þau horf-
in. Um þá bók mætti lengi og feginsam-
lega skrifa. En ég læt mér nægja að til-
*) Pólsk-enskui- skáldsnillingur, fyrir skömmu
látinn. Tók aðalyrkisefni sín frá liafinu og
Indlandseyjum.