Nýjar kvöldvökur - 01.01.1929, Blaðsíða 33

NÝJAR KVÖLDV ÖKUR
27
taejarhluta. En byggingar konunga og einstakra
manna hafa útrýmt því, sem eftir var af göml-
um byggingum. Margar af byggingum Kristjáns
konungs IV. standa þó enn, má af þeim einkum
nefna Rosenborg, Kauphöllina (Börsenj og Re-
gensen (sem vjer fslendingar jafnan höfum þekt
undir nafninu s>Garður«), ennfremur er Sívali-
turn með sínu einkennilega byggingarlagi, en
þá er líka flest talið, sem til er frá tímum Krist-
jáns IV. — Stór hverfi, sem bygð voru upp aft-
ur eftir stórskotahríðina 1807 bera þess glögg
merki, að þau eru til orðin á neyðar-tímum.
Aftur á móti er hægt að fullyrða, að göturnar
sjeu góðar og breiðar og lýsing ágæt. Síðustu
ár hefir orðið mikil breyting á instu og elstu
borgarhlutunum.
Af giimlum skrauthýsum og stór'byg'g'ingum
má einkum nefna hinar fjórar hallir á stæði
Amalíuborgar, sem á sínum tíma voru reistar
af aðalsmönnum, Moltke, Schack, Lewetzau og
Brockdorff, Thotts-höll við Kóngsins Nýjatorg,
reist af Niels Juel, hinar fyrnefndu byggingar
Kristjáns IV. Harsdorffs og C. F. Hehsens
mörgu afburðabyggingar. En frá vorum tímum
eru heill hópur af verslunarhöllum og kirkjum,
og ennfremur hið mikla og' fagra Ráðhús.
Víða er greinilega hægt að sjá að stórir bæj-
arhlutar eru reistir á sama tíma og undir sömii
stjórn, er þar alt með svipuðu sniði, bæði hús
og götur.
Borginni má skifta í fjóra aðalhluta: fyrst sá
hlutinn, sem lá innan hihna gömlu víggirðinga,
þessum hluta er svo aftur skift í tvent, liggur
annar hlutinn á Sjálandi, en hinn á eynni Ama-
ger, nefnist það Kristjánshöfn, annar aðalhlut-
inn er sá, er liggur nú í rústum víggirðinganna
gömlu ásamt' útborgunum Austur- Norður- og
Vesturbrú; þá eru hin innlimuðu umdæmi ásamt
Valby, Syndby-unum á Amager og fyrverandi
Brönshöj-sókn; að síðustu er Frederiksberg, sem
er sjálfstætt bæjarfjelag, en nú gersamlega inni-
lukt af Kaupmannahöfn.
Lestatal verslunarskipa sem heima eiga í
Kaupmannahöfn, er talið um 450,000 smálestir.
Einnig á þessu sviði gnæfir Kaupmannahöfn yf-
ir aðra bæji landsins. Mikill meirihluti borgar-
búa hefir atvinnu af verslun, vjelaiðnaði og
handiðnaði ásamt sjómensku og siglingum. T. d.
má geta þess, að 120,000 manns vinna eingöngu
að hand- og vjelaiðnaði. Hjer við bætist svo hið
mikla þjónustulið t. d. á hótelum og veitingastöð-
um.
Borginni er stjórnað af yfirborgarstjóra, út-
nefndum af konungi, 5 borgarstjórum og 5 ráð-
mönnum (aðstoðarm. borgarstj.j, sem kosnir eru
til 8 ára af borgarfulltrúaráðinu. Fulltrúaráðið
er skipað 55 meðlimum, sem eru kosnir af borg-
urunum með hlutfallskosningu.
Kaupmannahöfn er æfagömul. Þar, sem hún
nú stendur, hefir á löngu liðnum öldum vérið
bólstaður. Seinna var þar fiskiver og verslunar-
staðurinn Höfn. Sagnfræðingurinn Saxe (á 12.
öld) kallar það höfn kaupmanna og af því kom
nafnið Kaupmannahöfn.
Til varnar gegn árásum Vindverskra sjóræn-
ingja reisti Absalon, sem síðar varð erkibiskup
(1178) kastala við Höfn, sem þá var ’í eign bisk-
upsstólsins í Roskilde — en þar var Absalon þá
biskup. Óx borg’in upp í skjóli virkisins, getur
Absalon því með rjettu talist grunnleggjari
hennar. Eiríkur konungur af Pommern lagði
hana undir krúnuna árið 1416, og árið 1422
veitti hann henni ýms sjer-rjettindi, og frá þeim
tíma hefir hún verið höfuðborg og miðstöð ríkis-
ins. — Þrátt fyrir ótal óhöpp: eldsvoða, grip-
deildir og stórskotahríð, hefir hún stöðugt vaxið
og er nú mest borg á Norðurlöndum.
7. Munchen.
Hún er höfuðborg í lýðveldinu Bayern, sem
áður var eitt af konungsríkjum Þýskalands og
stendur hún báðum megin Isar-fljótsins, sem er
þverá, er fellur í Doná. — íbúar borgarinnar
eru 630,000 (manntal 1919).
1 öllu því er að listum lýtur var Miinchen um
langan aldur merkasta borg- í Þýskalandi. Þetta
hefir þó breyst nokkuð í seinni tíð, og á Berlín
sinn þátt í því. En þrátt fyrir það, geymast þó
4*