Sjómannadagsblaðið - 26.05.1968, Blaðsíða 27

yfirvalda, að enska þjóðin geti fyllilega treyst sanngirni ís-
lenzku þjóðarinnar í framkvæmd landhelgisgæzlunnar.
Og síðar segir: f stuttu máli vil ég enn á ný, fullvissa yður
um eindreginn ásetning íslenzku ríkisstjórnarinnar í að
hindra, að svo miklu leyti, sem á hennar valdi er, framtíðar-
möguleika til kvörtunar um stöðvun togara, ónákvæma stað-
setningu og að málssókn á hendur togaraskipstjórum geti ekki
staðizt hlutlausa gagnrýni siglingafræðinga. Og ég vona að
þér munuð af reynslunni sannfærast um, hversu eindreginn
ásetningur tslenzku ríkisstjórnarinnar er í þessu efni.“ (Letur-
breytingar mínar, höf.)
íslenzki forsætis- og dómsmálaráðherrann lét ekki dragast
úr hömlu að framkvæma skipunina, og svo vel vildi til að
hann náði Ægi sama dag og hann svarar brezka ræðismann-
inum og lét binda hann rammlega við bryggju í Reykjavík,
og þannig stóð hann með ágætum við það, að Bretar gætu
umsvifalaust sannfærzt af reynslunni um góðan vilja íslenzku
ríkisstjómarinnar til að hlýða á stundinni.
En íslenzki ráðherrann sannaði ekki aðeins óyggjandi við-
bragðsflýti sinn, ef honum var skipað fyrir röggsamlega, held-
ur einnig sannaði hann með ágætum framúrskarandi vilja
sinn til að gæta hagsmuna Breta í íslenzkri landhelgi. Það er
vandséð, hvernig hægt var að gera það á skeleggari hátt en
binda varðskipið inn við bryggju í svartasta skammdeginu,
þegar landhelgisbrjótarnir voru helzt á ferli.
Fram að þessu hafði allt gengið að óskum, en það var þó
eftir að bíta úr nálinni, og það var að koma skipherranum
formlega af skipinu. Þessi ráðherra, sem hér segir frá, hafði
sjálfur verið nýbúinn að skipa hann til sex ára (í apríl um
vorið), og sakir voru engar á hann. Það varð fangaráðið að
fara þess á leit við skipherrann, að hann segðist vera veikur
og þarfnaðist hvíldar. Ekki gekk það. Skipherrann sagðist
hvergi kenna sér meins og hafa hestaheilsu og starfsþrek í
bezta lagi og heimtaði að fá að fara út með skip sitt að taka
togara. Skipið lá því áfram bundið og hásetar vom afskráðir.
Þegar varðskipið hafði legið aðgerðarlaust í rúman mánuð,
komin voru jól og varðskipsmenn dönsuðu í kringum jóla-
trén sín, að skipan yfirmanns íslenzku landhelgisgæzlunnar
meðan landhelgisbrjótar dönsuðu í landhelginni, bar það að
höndum aðfararnótt annars jóladags, að enskur togari, Regal,
strandaði á Gerðahólmanum, eða grynningum þar í kring.
Ekki fylgdi það sögunni, hvort hann hefði verið með trollið
aftan í, en það er eins líklegt — þeir vissu brezku togaraskip-
stjórarnir, að Ægir lá rammlega bundinn. — Gerðamenn
björguðu skipsmönnum, en talinn var möguleiki á að bjarga
skipinu líka. Það var verkefni fyrir Ægi, en það krafðist
skjótra aðgerða, því að landbrotið við Island liðar fljótt skipin.
Nú hefði Bretinn sjálfsagt leyft að Einar færi út til björg-
unar, en þá hefði dregizt að koma honum af skipinu. Honum
mátti ekki með nokkm móti gefast kostui á að vinna sér til
frægðar við björgun einmitt um þessar mundir. Það kom því
ekki til mála að Einar færi út með skipið. Það var svo ákveðið
að veikindasagan skyldi látin gilda, hvað sem Einar segði. Það
var seint um kvöldið á annan, að annar skipherra hringir
heim til Einars og biður hann um lykla að skipskáetunni, því
að hann hafi verið beðinn að fara út með Ægi til björgunar,
þar sem Einar sé veikur. Einar kannast ekki við það frekar
en fyrri daginn, að hann sé veikur, heldur hafi hann sjaldan
verið frískari og það fari enginn út með Ægi, nema hann
sjálfur meðan hann sé skipherra á honum. Að loknu símtal-
inu fór Einar um borð í skip sitt og hittust þeir þar, skip-
herrarnir báðir. Þeir ræða nú málið og sjá strax að það er í
sjálfheldu. Einar, sem í rauninni réð enn fyrir skipinu, gat
ekki umsvifalaust siglt af stað, af því að hásetarnir voru ekki
skráðir. Hann hefði kannski lagt í það, ef allt hefði verið með
felldu, en hann taldi ekki ráðlegt að gefa andstæðingum sín-
um slíkan höggstað á sér. Hann hafðist því ekki að, nema
hvað hann lagði blátt bann við, að skipið væri hreyft, nema
undir sinni stjórn, þar sem hann væri enn settur skipherra.
Hinum skipherranum fannst þetta eðlilegt sjónarmið, enda
hafði honum verið sagt að Einar væri veikur, og þess vegna
hafði hann gengið í málið. Hann kallaði nú yfirmann land-
helgisgæzlunnar, þann sem næstur var dómsmálaráðherra, á
vettvang og fór nú að hitna í kolunum. Tókust umræður
harðar með forstjóranum úr landi og skipherranum og linnti
ekki þeirri orrahríð í tvær klukkustundir, en ekki vildi Einar
með nokkru móti játa að hann væri veikur. Forstjórinn fór
þá í land að afla sér löglegra gagna, til að flæma hinn þrjóska
skipherra frá borði og var þá liðið fram yfir miðnætti. Ráð-
herra sat veizlu með vinum sínum og lét sér nægja að gefa
samþykki sitt því erindisbréfi, sem undirmaður hans samdi
um nóttina, og fór nú sá aftur um borð, og taldi sig standa
með pálmann í höndunum, en það var ekki aldeilis. Skip-
herrann sagðist ekki taka það gilt að ráðherrann væri sam-
þykkur einu eða öðru; hann sjálfur og enginn annar yrði að
skrifa sér uppsagnarbréfið og undirritað eigin hendi. Hinn
fór aftur í land með þessi erindislok og var þá klukkan um
þrjú um nóttina, risjuveður á sjó en jólagleði í landi. Ráð-
herrar töldu ekki eftir sér næturverkin á þessum árum, og
leið því ekki á löngu þar til enn kom maður með bréf um
borð og nú taldi skipherra ekki sætt lengur, og skauzt hon-
um þó þar, hann hefði getað þrjózkast enn, því að undirskrift
ráðuneytisstjóra vantaði á bréfið, en nafn ráðherrans stóð
þarna blautum stöfum. Það var ekki verið að bíða eftir því
á þessum dögum að undirskriftir þornuðu.
Það var svo á fimmta tímanum um nóttina, aðfararnótt
þriðja í jólum, að skelfir landhelgisbrjótanna, bitbein stjórn-
málamannanna og loks blótfórn „vina" sinna, tók pokann
sinn og gekk frá borði á því skipi, sem hann hafði svo marga
hildi háð á, bæði við gæzlu og björgun.
Brottvikning Einars vakti að vísu nokkra athygli, en þó
minni en efni stóðu til. Svo mátti heita að hann væri nú
yfirgefinn af öllum. „Vinir“ hans höfðu svikið hann, og
gamlir andstæðingar kölluðu þetta gott, og þó fyrr hefði verið.
Það hlakkaði í Morgunblaðinu: „Sögðum við þetta ekki alltaf,
að þetta væri ómögulegur maður." En það tók þó til að þjarma
að ráðherranum fyrir aðfarimar við brottreksturinn, Alþýðu-
blaðið tók upp hanzkann fyrir Einar og taldi brottrekstur hans
hið versta óþurftarverk. Brottvikningin gekk því ekki alveg
eins hljóðalaust fyrir sig, eins og ráðherrann hefur sjálfsagt
vænzt og hann neyddist til að gefa skýringu á því tiltæki að
reka mann úr starfi, sem hann sjálfur var nýbúinn að skipa
til sex ára. Þar sem þetta skyndilega uppsteit virðist hafa
komið honum á óvart, var honum ekki nægjanlega hugföst
orðin sagan um veikindin og færðu blöðin hann í reikuð,
þegar þau fóru að spyrja hann og hann varð margsaga.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 13