Sjómannadagsblaðið - 26.05.1968, Blaðsíða 25

Ægir, byggður í Kaupmannahöfn
árið 1929. Brúttóstærð 507 smál.
Þó að síðar kastaðist í kekki með Einari og þessum ráð-
herra, sem skipaði hann — Einari líkaði ekki snattið með
stjórnargæðinga, og ekki heldur annarlegar innheimtur af
kaupi skipverja, og fleira varð þeim að missætti — þá gat
hann með nokkrum rétti kallast á þessum árum skjólstæð-
ingur þessa ráðherra, og þá var ekki við góðu að búast úr her-
búðum andstæðinganna. Það var skilyrðislaust allt rangt sem
ráðherrann gerði og var það gagnkvæmt. Hér sannaðist þó
sem oftar, að engin regla er án undantekningar.
Það verður þessum ráðherra ævinlega til sóma að hafa
skipað Einar, hins vegar gerði hann Einari óleik með því að
nota sér vinsældir hans í pólitískum skrifum sínum. Það bætti
ekki hugarþel þeirra, sem andstæðir voru Einari. Lögfræð-
ingar af ýmsum gráðum gerðu Einari harðleikið og er ekki
vafamál að hann galt þar húsbónda síns, dómsmálaráðherrans.
Það liggja fyrir almenningi á söfnum allir Hæstaréttar-
dómar, sem felldir voru yfir togurum á þessum tíma. Málin
eru í meginatriðum svo lík, að hér er gullið tækifæri til að
kynna sér þann mismun, sem getur orðið á dómum og dóms-
forsendum, eftir því, hvemig málin em lögð fyrir. Ef Hæsta-
réttardómunum er raðað hlið við hlið og forsendur þeirra og
röksemdir bornar saman lið fyrir lið, þá sézt glöggt, hverjar
kröfur hafa verið gerðar til skipherranna á þessum tíma, hvers
um sig, að því er snertir staðarákvarðanir, tímasetningar og
aðrar sannanir. Hvað sem sjálfum dómunum líður, þá virðist
glöggt, að sótt var fastar að Einari en öðrum. En þó lögfræð-
ingar og togaraeigendur væru Einari mótsnúnir, þá varð hon-
um það kannski hættulegra, að hann átti sér öfundarmenn
innan sinnar eigin stéttar og hann kom ekki skapi við næst-
ráðanda landhelgisgæzlunnar. Þannig urðu og af ýmsum
ástæðum margir til að bregða fæti fyrir þennan skipherra,
sem þó var í rauninni ekki haldinn nema þeim eina ágalla
í starfi að vera of duglegur.
Vorið 1932 urðu skipti á dómsmálaráðherrum og Einar M.
Einarsson var skikkaður í „hvíld“ hið fyrra sinni í september
það sama ár, og voru málavextir sem hér segir: Einar hafði
17. marz 1930 tekið íslenzkan togara að veiðum við Önd-
verðarnes og hlauzt af því málarekstur eins og jafnan, en þó
með harðvítugra móti. Togarinn var strax dæmdur í undir-
rétti, enda virðist venjulegum mönnum að sekt hans hafi
verið augljós. Togaramenn sjálfir lögðu fram tvær kompás-
miðanir og samkvæmt þeim og útfærslu í þeirri eigin korti,
hafði togarinn verið alveg á línunni, en samkvæmt korti með
stærri mælikvarða, eins og varðskipsmenn notuðu, var hann
0,2 sjómílur fyrir innan, eins og varðskipsmenn sögðu. Báts-
verjarnir, sem stöðvuðu varðskipið við Óndverðarnes og kærðu
togarann, höfðu horft á hann í landhelgi allan morguninn.
Þetta virðist þó ekki hafa komið til álita í Hæstarétti, heldur
snerust málin á annan veg. Málareksturinn fyrir Hæstarétti
stóð í þrjú ár. Er ekki að orðlengja það, nema hinn uppruna-
legi sökudólgur týndist úr leiknum í málarekstrinum og skip-
herrann á varðskipinu kom í hans stað og leiddu málaferlin
til kæru á hendur honum en togarinn var sýknaður. Sýknu-
dómurinn var aðallega byggður á tímaskekkju í einni af bók-
um varðskipsins, en fleira var tínt til, sem hinum almenna
manni finnst fjarstæðukennt að skyldi leiða til sýknu. Hæsta-
réttardóminn er að finna í Hæstaréttardómum IV. bindi 1931
-—33. Fátt er svo með öllu illt að ekki bjóði nokkuð gott.
Þessi sýknudómur og málarekstur er skemmtilegt dæmi um
heimsins réttlæti, þó ekki átti sig aðrir á því en þeir sem
voru sjómenn á þessum tíma. -—• Það var Belgaum sem varð
Einari að falli.
Þar sem ofangreind tímaskekkja leiddi ekki aðeins til sýknu
togarans, heldur varð tilefni ákæru á hendur skipherranum
9. september árið 1932, og leiddi til landvistar hans og brott-
vikningar, er ástæða til að gera nokkra grein fyrir henni.
Þegar togari er tekinn, eru færðar af skipstjómarmönnum
á stjórnpalli fjórar bækur, rissbók, athugunarbók, kladdi (upp-
kast að leiðarbók) og Joks leiðarbókin sjálf. Af þessum bókum
er athugunarbókin aðalheimildargagnið um töku togara. í
hana er hvert atvik fært um leið og það skeður. Leiðarbókin
hafði aftur á móti skiljanlega minnst sönnunargildi, þar sem
hún var færð á eftir og frásögnin dregin þar meira saman.
1 málarekstrinum er dómendum bent á, að breytt hafi verið
tímasetningu í leiðarbók varðskipsins og skrifað þar, að varð-
skipið hafi hitt bátinn sem kærði togarann við Öndverðarnes
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 11