Sjómannadagsblaðið - 26.05.1968, Blaðsíða 32

nú þá ákvörðun, nálega sextugur, að
hverfa alfarinn af landi burt. Sumarið
1894 fluttist hann til Vesturheims með
konu sína og sjö af börnum þeirra. Gerð-
ist hann prestur í Nýja íslandi. — Á
gamals aldri tók hann að stunda læknis-
fræði og varð læknir vestra, skömmu
áður en hann dó. — Hann andaðist í
Winnipeg 10. janúar 1911.
Með brottför sr. Odds var hreyfing sú,
er hann hafði vakið, orðin forystulaus
og lognuðust bjargráðanefndimar útaf.
Úr hinum fyrirhugaða allsherjarfélags-
skap sjómanna varð ekkert, en segja má
að hugsjónir hans í þessum málum hafi
orðið að raunveruleika, þótt í öðru formi
væri, 30—50 árum síðar, með stotnun
Fiskifélags íslands, Sjómannafélags
Reykjavíkur, Slysavarnafélags Islands og
FFSl. Einnig fór Alþingi upp úr því að
láta þessi mál til sín taka. — Árið 1903
voru samþykkt á Alþingi tvenn lög er
þessi mál snerta, lög um eftirlit með þil-
skipum, af þar til kvöddum mönnum, og
lög um slysatryggingu sjómanna á þil-
skipum. Enn má geta þess, að árið 1906,
eftir Ingvarsslysið hörmulega, voru sam-
skot hafin til kaupa á björgunarbát, söfn-
uðust nokkur þúsund krónur, en ekkert
varð úr framkvæmdum.
Vorið 1912 fórst þilskipið „Geir“ frá
Flafnarfirði með allri áhöfn, 27 mönn-
um. — Hinn 8. apríl flutti Guðmundur
Björnsson landlæknir fyrirlestur um
mannskaða á Islandi, og rann ágóði af
fyrirlestrinum í samskotasjóð. — I fyrir-
18 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
lestrinum taldi landlæknir að á árun-
um 1881—1910 hefðu 2096 sjómenn
drukknað. Að í Noregi hefði farizt um
það bil 1 maður af hverju þúsundi, sem
stunduðu fiskveiðar. — En hér á landi
fórust hins vegar árlega 12 af hverju
þúsundi fiskimanna. Síðar segir land-
læknir:
„Það er fallega gert að efna til sam-
skota handa ekkjum og munaðarlaus-
um börnum þeirra manna sem drukkna.
En það er ekki nóg. Við getum aldrei
bætt þeim skaðann. Og hér er þar að
auki að ræða um gífurlegt þjóðartjón,
sem iðulega er á borð við það sem
aðrar þjóðir bíða í mannskæðum styrj-
öldum. í franska stríðinu 1870—1871
var manntjón Þjóðverja öllu minna að
tiltölu við fólksfjölda, en mannskaðar
hér á sjó árið 1906, er 123 karlmenn
drukknuðu í sjó. Við megum ekki við
slíkum banabyltum hverri á fætur ann-
arri, með ára millibili. Við getum ekki
bætt þetta böl með samskotum. ViS
verSum aS reyna aS afstýra J?ví. Þetta
má ekki lengur svo til ganga ..." ....
Að síðustu skorar fyrirlesari á hið ný-
stofnaða Fiskifélag íslands og Alþingi
að skerast í leik.
Fyrirlestur landlæknis vakti mikla og
verðskuldaða athygli. Helztu blöð lands-
ins ræddu þau mál, sem þar var um
fjallað. Og Alþingi samþykkti þegar á
næsta þingi lagabálk mikinn „um eftir-
lit með skipum og bátum og öryggi
þeirra", hina merkustu lagasmíð. — Var
síðan lítið aðgert í slysavarnamálum unz
Vestmannaeyingar hófust handa og
stofnuðu björgunarfélag sitt.
Vestmannaeyjar hafa löngum verið
fengsæl veiðistöð. Þar er hins vegar
stormasamt, sjór oft úfinn og sigling
hættuleg vegna boða og blindskerja. —
Skiptapar hafa því orðið margir við Eyj-
ar fyrr og síðar. Árið 1914 var því máli
hreyft, að fá björgunar- og gæzluskip til
Eyja. Á styrjaldarárunum varð þó ekkert
úr framkvæmdum, en árið 1918 var mál-
ið tekið upp að nýju. Fyrir ötula fram-
göngu þáverandi alþingismanns Vest-
mannaeyja, Karls Einarssonar bæjarfó-
geta, var stofnað „Björgunarfélag Vest-
mannaeyja." Voru lög þess samþykkt 7.
apríl 1919. Með styrk frá ríkissjóði réðst
hið unga félag í það (1920) að kaupa
danska hafrannsóknaskipið „Thor“ —•
gufuskip með botnvörpungslagi. Hafði
Sigurður Sigurðsson, skáld og lyfsali í
Vestmannaeyjum, mikil og góð afskipti
af skipakaupunum, og átti hann manna
drýgstan þátt í því, að störf Björgunar-
félags Vestmannaeyja urðu bæði mikil
og heilladrjúg. Voru hin myndarlegu
samtök Vestmannaeyinga mjög til hvatn-
ingar og fyrirmyndar, er til mála kom að
stofna allsherjarfélagsskap um slysa-
varnir.
Eftir að Fiskifélag íslands var stofnað
árið 1911, voru björgunar- og slysavarna-
mál oft til umræðu á aðalfundum þess
og fiskiþingum. Sveinbjörn Egilsson, rit-
stjóri Ægis, var mikill áhugamaður um
slysavarnir og birti blaðið margar hvatn-
ingargreinar um þessi efni. — Veturinn
1916 (24. marz) bar svo við í miklu norð-
anveðri, að fiskiskipið Esther frá Reykja-
vík bjargaði fjórum skipshöfnum af
róðrarbátum úr Grindavík, samtals 38
manns. Og vélskipið Freyja bjargaði í
sama veðri 10 mönnum af sökkvandi
skipi. Eftir þessa atburði ritaði Svein-
björn Egilsson bæði í Ægi og Lögréttu
greinar um nauðsyn björgunarskips.
Á fiskiþingum árin 1917 og 1919 voru
þessi mál enn til umræðu, en ekkert
hafði verið aðhafst. Var það ekki fyrr
en á aðalfundi Fiskifélagsins 14. febrúar
1925, að nýr skriður kemst á málið .—
Hafði þá fyrir örfáum dögum orðið eitt
ægilegasta slys í sögu íslenzkrar sjósókn-
ar á þessari öld, er tveir togarar fórust
með allri áhöfn í Halaveðrinu svo-
nefnda.. — Tveir af stjórnendum Sjó-
mannafélags Reykjavíkur, Sigurjón Ól-
afsson og Sigurður Ólafsson ræddu slysa-
Franski togarinn Cape Fagnet strandaSi í Grindavík 24. marz 1931, en allri áhöfn-
inni, 38 mönnum, var bjargaS af slysavamadeildinni „Þorbjöm" í Grindavík.