Sjómannadagsblaðið - 26.05.1968, Blaðsíða 59

nöfn þeirra, svo sem Scoresby-sund,
Davies-sund og ótal mörg fleiri, og vitað
er um að nokkra þessara manna bar hór
aS landi úr hrakningaferSum.
Þann 17. júní 1585 sigldi John Davis
frá London á seglskútunni „Sunshine"
(50 tonn aS stærS meS 23 manna skips-
höfn), og meS honum Bruton skipstjóri
frá Dartmouth á skútunni „Moonshijie"
(35 tonn og 19 menn) norSur á bóginn
í rannsóknarleiSangur. Þann 20. júlí sáu
þeir sySsta odda Grænlands rísa úr sjó
og nefndu „Cape of God’s Mercy.“ —
SíSan héldu þessi tvö litlu skip áfram
ferS sinni og fundu þaS sem nú er nefnt
Davis Strait, hina hættulegu leiS inn til
þess sem sjómennirnir síSar kölluSu hiS
hamingjusama heimili Grænlandshvals-
ins.
Skipin komu heil og höldnu heim
aftur þann 30. september. En í maí áriS
eftir lagSi John Davis af staS í nýjan
JeiSangur, þá á stærra skipi, „Mermaid"
(102 tonn aS stærS). Og meS honum
fóru bæSi fyrri skipin ásamt 13 tonna
skútu, „North Star“, sem fórst í stormi
í þessum leiSangri, en hin skipin kom-
ust heim aftur í október sama ár.
1 júní 1596 hafSi hollenzki skipstjór-
inn Barents fundiS eyjar í norSurhöf-
um, er hann nefndi Bjarnareyjar, í til-
efni aS menn hans höfSu lagt þar aS
velli stóran ísbjörn eftir hættulega viS-
ureign. Barents kom einnig í þeirri ferS
aS suSurströnd Spitzbergen.
síSar kröfSust lagalegs eignarréttar á
síSar kröfSust lagalegt eignarréttar á
þessu nýja landssvæSi, mótmælti hiS
brezka Muskovy útgerSarfyrirtæki því
kröftulega, sém rækilegar var stutt af
James I. konungi og krafSist eignarrétt-
arins, þar sem Hugh Willoughby hefSi
í leit sinni aS siglingaleiS til Cathy áriS
1553 fundiS þetta landssvæSi, áSur en
hann fraus í hel ásamt fylgdarmönnum
sínum viS strendur Lapplands.
Dánarár Elísabetar drottningar 1603
sendi Francis Cherie smáskútu til norS-
urhafa er komst til Bjarnareyjar og gaf
þeim nafniS Cherie-ey. -— Allir þessir
norSurhafsfarar sögSu sögur af mikilli
hvalamergS og sela á þessum slóSum. —
Enskir sjómenn þessa tíma, hvorki sigl-
inga eSa fiskimenn, þekktu til hvalveiSa,
þótt þeim væri kunnugt um aS Baskar
hefSu stundaS slíkar veiSar í Biscay-flóa
um hundruS ára, frá hinum kunna hafn-
arbæ Bayonne og nærliggjandi fiskipláss-
um, eins og Biarritz og St. Jean de Luz.
Og allt frá því aS þorskveiSimiS Ný-
fundnalands voru fundin, en þ. e. á 12.
öld, höfSu brezkir þorskveiSimenn orSiS
varir viS Baskana þar aS hvalveiSum,
sem ekki virtist þó vera Grænlandshval-
ur, þar sem hann fannst aldrei sunnar
en viS St. Lawrence-flóa.
Eitt voldugasta útgerSarfyrirtæki á
valdatíma Elísabetar drottningar var
Muskovy hlutafélagiS, stofnaS 1553),
sem starfrækti siglingar frá London til
Rússlands. ÁriS 1604 sendi þaS skútuna
God Speed, 60 tonna, til Bjamareyjar
til aS veiSa rostung og sel og gaf ferSin
ríkulegan hagnaS.
Eftir þetta sendi félagiS árlega skip
til norSurhafa. ÁriS 1607 hafSi Henry
Hudson í hafrannsóknarleiSangri kom-
izt á 81’30° norSur breiddar og fóru
menn nú aS veita norSrinu meiri at-
hygli, vegna frásagna um mikil veiSi-
föng annarra þjóSa á þessum svæSum.
Voru þaS einkum Holllendingar og
Spánverjar sem þarna voru, og kom
nokkuS til illinda, sem var afleiSing af
stjórnmálalegum átökum í álfunni. —
Þannig átti þaS sér staS áriS 1613, aS
Moskovy félagiS fór þess á leit viS
James I. konung aS því yrSi veittur
stuSningur til þess aS veiSa einhliSa viS
Spitzbergen, sem þá var kunnasta veiSi-
svæSiS. StóS ekki á fyrirgreiSslu kon-
ungsvaldsins og voru brezkar freigátur
sendar meS veiSiskipunum. Hrökktu
þær öll erlend veiSiskip af svæSinu og
gengu svo langt aS hertaka þrjú spönsk
veiSiskip og tvö hollenzk, sem flutt voru
til Bretlands og afli þeirra gerSur upp-
tækur þar.
Upp úr þessu fór skipum mjög fjölg-
andi viS hvalveiSar í norSurhöfum, og
voru þær stundaSar allt frá Spitzbergen
til austur- og vesturstrandar Grænlands,
um Davis-sund og Baffinsflóa. Á tíu ára
tímabilinu milli 1699 og 1708 höfSu
veriS gerS út 1652 hvalveiSiskip frá Hol-
landi og höfSu veitt samtals 8537 hvali.
Og á árunum 1617—1719 höfSu veriS
gerS út 2289 hvalveiSiskip frá Hamborg,
og af þeim höfSu farizt 84 skip.
Um 1720 var Grænlandshvalurinn aS
hverfa frá Spitzbergen til ísrandarinnar
viS Grænland og hélt sig meira inn í
ísnum, svo erfiSara var aS ná til hans.
ÁriS 1712 er vitaS um 30 amerrísk skip
frá Nantucket viS hvalveiSar í Davis-
sundi, en áriS 1719 er vitaS um fyrstu
hollenzku skipin er hófu þar veiSar.
ÁriS 1721 eru til skýrslur um skip
aS hvalveiSum í norSurhöfum, og eru
þá talin hafa veriS þar 251 hollenzkt, 90
dönsk, 55 frá Hamborg, 24 frá Bremen,
20 spönsk, 5 norsk og 8 ensk. — StærS
flestra þessara skipa var um 100 til 200
tonn, og á þeim tíma eingöngu seglskip
vélarlaus. SíSar voru notuS stærri skip
, um 300 tonn, og um áriS 1800 voru
allmörg þeirra komin meS hjálpar-gufu-
vélar.
VeiSiaSferSin var mjög frumstæS og
áhættusöm, hvalirnir voru handskutlaSir
úr róSrarbátum, venjulega sex- og átt-
æringar, og var þeim stýrt meS stórri
lausri ár. A3 sjálfsögSu varS aS komast
mjög nærri hvalnum, sem jafnhliSa var
mjög hættulegt. Oft var nauSsynlegt, ef
einum bát tókst aS skutla hval, aS annar
kæmi honum til aSstoSar, til þess aS
gefa hvalnum nógu langa dráttarlínu, og
var þá sú síSari tengd viS þá fyrri.
Venjuleg viSbrögS hvalanna, er skut-
ullinn hitti þá, var aS stinga sér af ofsa-
hraSa og vera í kafi um 40 til 50 mín-
útur í einu. En margs konar afbrigSi
voru frá þessu, einkum leituSu hvalirnir
inn undir isfláka ef þeir voru nærri. —
En einnig kom þaS fyrir, aS hvalurinn
tók strikiS þráSbeint niSur til botns, og
segir einn skipstjórinn frá því áriS 1856,
aS hvalur, sem þeir skutu á, hafi kafaS
svo hratt aS hann hafi dregiS út 600
faSma línu á tæpum fjórum mínútum,
sem samsvarar 1000 feta köfun á mín-
útu, og þegar hann hafi veriS dreginn
upp dauSur, hafi komiS í ljós aS hann
hafSi stungiS sér um 8 fet í botninn og
brotiS hausinn af hraSanum. Ekki kom
sjómönnum saman um hve lengi hval-
irnir gætu veriS í kafi án þess aS koma
upp, en þrautreyndur skipstjóri, Gravill,
á hvalveiSiskipinu Diana, hefir skráS í
dagbók sína áriS 1860:
„Ég held aS þeir geti veriS í kafi eins
lengi og þeim lystir. Ég hefi skotiS á
fisk sem var 2 klukkustundir og 20 mín-
útur í kafi, án þess aS sýna sig á yfir-
borSi sjávar; þetta var í björtu veSri og
enginn ís nærri, svo aS viS hefSum átt
aS geta séS ef hann hefSi nokkurn tíma
komiS upp til þess aS anda.“
Ofan á harSræSi norSurhafanna áttu
hvalveiSimennirnir einnig yfir sér hætt-
una á því aS verSa herteknir af óvina-
herskipum, sem undir aldamótin 1700
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 4S