Sjómannadagsblaðið - 26.05.1968, Blaðsíða 40

r^:
NORSKUR, NÝTÍZKU SKUTTOGARI
Frændur okkar Norðmenn leggja nú mikið kapp á togveiðar í ýmsum myndum, (gagn-
stætt Islendingum, sem dottið hafa á sitjandann í þessum málum). Vel þekkt útgerðar-
fjölskylda þar í landi hefir nýlega látið byggja skuttogara af mjög nýstárlegri gerð, og
er ekki talið ólíklegt, að ef skipið reynist vel, sé hér um að ræða algjöra nýbreytni á
þessu sviði. — Skipið heitir Gadus, er byggt í Akers skipabyggingastöðinni í Þrándheimi,
og er talið hafa kostað um 900,000 sterlingspund, en megnið af þessu háa verði skipsins
orsakast af hinum tæknilega útbúnaði þess. Það er 1.530 brúttólestir að stærð, gangvélar
eru tvær og mcðalhraði þess við veiðar á fiskimiðum áætlaður 14 sjómílur, en á Iang-
siglingu 17 mílur. — I stýrishúsi skipsins er t. d. elektrónískur útbúnaður að verðmæti
75.000 sterlingspund. Flest tæki eru tvöföld svo sem Decca ratsjár og Simrad fisldeitar-
tæki. Margs konar nýjungar eru í því til hagræðis og öryggis fyrir skipshöfnina má þar
til nefna „hreyfingartanka", sem draga úr veltingi skipsins í óveðrum um 33 gráður í 8
til 12 stiga vindi, sem samsvarar hreyfingu í 6 til 8 stiga vindhraða. — Skemmtileg ný-
breyíni má það og teljast, að matarframleiðsla fer fram í „sjálfsafgreiðslu“, þar sem
skipverjar koma og v,elja sér mataræði eftir eigin vild. — f reynzluferð, sem það fór til
Bjarnareyjamiða í desember sl., reyndist allur útbúnaður vel, en eftir það fór það til
Grænlandsmiða, en því er ætlað að stunda þau mið og Nýfundnalandsmið í framtíðinni.
sögunni og engin samtök meðal sjó-
manna. A þessu tímabili var fjöldi sjó-
manna í hlutfalli við íbúatölu landsins
meiri en nokkru sinni fyrr síðan á 18.
öld.
Sá, sem fyrstur hóf starf að undirbún-
ingi nýrra sjómannasamtaka haustið
1915, var Jón Guðnason, þá háseti á
botnvörpuskipinu Nirði. Ráðgaðist hann
bæði við Ólaf Friðriksson og Jónas Jóns-
son frá Hriflu, sem báðir voru mjög
hlynntir hugmyndinni og studdu Jón er
þeir máttu. — Laugardaginn 16. okt.
þ. á. var haldinn undirbúningsfundur í
Good-templarahúsinu, og voru í upphafi
fundar mættir 50 manns, sennilega allt
sjómenn nema Ólafur Friðriksson og
Jónas frá Hriflu, og hóf Jón Guðnason
fyrstur umræður um málið.
Laugardaginn 23. október 1915 var
svo stofnfundur haldinn. Ólafur Frið-
riksson hafði orð fyrir laganefnd og bar
fram tillögu um, að stofnað yrði Háseta-
félag Reykjavíkur. í fyrstu stjórn félags-
ins voru kosnir: Jón Bach formaður,
Jósep Húnfjörð varaformaður, Ólafur
Friðriksson ritari, Guðmundur Kristjáns-
son gjaldkeri, Guðleifur Hjörleifsson
varagjaldkeri, og meðstjórnendur Jón
Einarsson (yngri) og Björn Blöndal
Jónsson, en Jónas Jónsson endurskoð-
andi.
Félagsmenn urðu þess fljótt varir, að
við ramman reip var að draga í byrjun
að fá félag þeirra viðurkennt, og launa-
og réttindakröfur kostuðu trausta sam-
stöðu. Ríkti mikill áhugi meðal félags-
manna, fundahöld voru tíð og funda-
sókn ágæt. Mun áhugi sjómanna á sam-
tökunum varla hafa verið meiri í annan
tíma.
Árið 1923 var eitt hið viðburðaríkasta
í baráttu íslenzkra verkalýðssamtaka og
þó sérstaklega Sjómannafélags Reykja-
víkur, og má með sanni segja, að sam-
tökin fengju þá eldskírn sína í hinum
svonefnda Blöndalsslag. (Segir ýtarlega
frá því í starfssögu félagsins, en ekki er
rúm til að geta hér).
Við stofnun félagsins varð t. d. eitt
helzta viðfangsefni þess, að knýja fram
ákveðinn hvíldartíma á sólarhring há-
setum til handa. Árið 1919 flutti Jör-
undur Brynjólfsson frumvarp á Alþingi
um hvíldartíma háseta á botnvörpuskip-
um. Var það fellt í neðri deild með 17
atkvæðum gegn 8. Árið 1920 var Jón
Baldvinsson kosinn á þing og flutti
26 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
frumvarpið að nýju, mætti það enn mik-
illi andstöðu, en var að lokum samþykkt
með 14 atkvæðum gegn 10, að lögbinda
6 klst. hvíld.
Á árunum 1918—1920 tók starfsvið
félagsins ört að vaxa. Risin var upp far-
mannastétt, þótt fámenn væri, og tog-
urum fjölgaði. Lögunum var breytt og
fengu hásetar á farskipum, matsveinar
og kyndarar aðgang að félaginu, svo og
bátsmenn, smiðir, seglasaumarar og vél-
gæzlumenn. Ennfremur stýrimenn og
skipstjórar, er áður höfðu verið í félag-
inu og óskuðu skriflega eftir að vera
áfram.
Með þessari breytingu komu upp ýms-
ir starfshópar og voru kjör og aðstaða
þeirra með ýmsum hætti. Kom þá upp
starfsgreinaskipting sú, er síðan hefir
einkennt félagið, þar eð semja þarf um
kaup og kjör hverrar starfsgreinar fyrir
sig. Hefur stjórnin jafnan haft þann
hátt á, að kalla þrjá menn úr hverri
starfsgrein til ráðuneytis í sérmálum
hennar, einkum við samninga um kaup
og kjör. Hefir stjórnin þann vanda á
hendi að halda uppi samstöðu og góðri
samvinnu meðal allra, en taka þó fullt
tillit til óska hverrar starfsgreinar. Hefir
þetta gengið furðu vel og er félagið ein
samfelld heild, þrátt fyrir starfsgreina-
skiptingu.
Núverandi stjórn Sjómannafélags
Reykjavíkur skipa þessir menn: Jón Sig-
urðsson formaður, Sigfús Bjarnason
varaformaður, Pétur Sigurðsson ritari,
Hilmar Jónsson gjaldkeri, Kristján Jó-
hannsson varagjaldkeri, Karl E. Karls-
son og Pétur H. Thorarensen meðstjórn-
endur.