Sjómannadagsblaðið - 26.05.1968, Blaðsíða 29

Það er jafnan forvitnilegt að hitta að máli menn, sem
margt hafa lifað og í ströngu staðið. Einar M. Einarsson
hefur um mörg ár verið gleymdur almenningi og hann dvaldi
í eins konar útlegð meðan ýmsir starfsbræður hans hjá land-
helgisgæzlunni voru heiðraðir á margan hátt og sátu dýrar
veizlur bæði innan lands og utan. Það þarf líka góðar taugar
til að halda að sér höndum og gæta sín vel og stofna ekki til
illinda við ofureflið.
— Nú ert þú kominn af hafi, Einar skipherra, eftir langa
útivist, og hvað hyggstu nú fyrir?
— Ekkert, nema bíða eftir að nökkvinn fúni í naustinu.
— Berðu nokkurn kala, Einar, til þessarra manna, sem
léku þig harðast?
— Nei, að minnsta kosti ekki til þeirra, sem ég átti í
höggi við árið 1932. Þeir voru að vísu harðvítugir, en ég vissi,
hvar ég hafði þá, en það sama varð ekki sagt um þá, sem
boluðu mér frá 1937, lugu upp á mig vömmum og skömm-
um og gengu aldrei hreint til verks. Það var ekki fyrr en áiið
1963, að Bjarni Benediktsson, forsætisráðherra, birti í Morg-
unblaðinu stjórnarráðsplöggin, að ég vissi, hvernig á brott-
vikningu minni raunverulega stóð. Fram að þeim tíma hélt
ég, að ég hefði með einhverjum hætti verið rægður af skip-
inu og ég er nú á því, að það hafi verið róið undir með Bret-
anum, og það af þeim sem sízt skyldi.
— Af hverju heldurðu, að þér hafi gengið svona miklu
betur en öðrum að fanga togara?
— Ég var vakandi fyrir þessu og gerði allt, sem ég gat, til
að standa þá að verki. Þetta var ógurleg plága fyrir verstöðv-
arnar á þessum árum, einkum erlendu togararnir, þeir voru
svo margir og ágengir.
— Hafðirðu einhver sérstök brögð í frammi?
— Nei, það er ekki hægt að segja það. Ég lá fyrir þeim
ljóslaus hér og þar. Ég komst til dæmis á einni nóttu frá
Grímsey og inn í Jökulfirði, og svo lá ég inni í botni á Veiði-
leysufirði yfir birtutímann, en fór svo út á Djúpið, þegar
orðið var rokkið og lét reka þar ljóslaus, og síðan fór ég inn
aftur, þegar eldaði af næsta degi.
— Hvenær varðstu fyrst var við að njósnað væri um ferðir
ykkar?
— Ég var lengi búinn að verða var við þetta, áður en það
komst upp. Einu sinni t. d. kom ég inn til Akureyrar með tog-
ara. Meðan ég beið eftir réttarhaldinu kom ungur og saklaus
piltur um borð, gerði boð fyrir mig og sagði umbúðalaust:
— Hann E........bað mig að spyrja, hvenær skipið færi
og hvert það færi. Það hringdi einhver í hann að sunnan.
— Ég varð svo seinna til þess að taka togarann, sem dul-
málslyklarnir fundust í.
— Hvað leiddi til þess, að hafin var ýtarleg leit í þessum
togara?
— Við höfðum örugga vissu um, að hann hefði með ein-
hverjum hætti fregnað af ferðum okkar, og þetta var lengi
búið að vera á döfinni. Mennirnir hlutu að hafa komizt yfir
það dulmál, sem landhelgisgæzlan notaði. — Þarna um horð
fundust svo dulmálslyklar skipaútgerðarinnar við varðskipin,
dulmálslyklar dómsmálaráðuneytisins við þau og dulmálslyklar
danska sendiráðsins við danska varðskipið, sem hér var stað-
sett. Auk þess var svo njósnað um okkur víða úr landi. Við
máttum helzt ekki sjást frá mannabyggðum, þá vissi allur
flotinn hvar við vorum í það og það skiptið. Það er furðu-
legt, hvað margir létu hafa sig til þessarar starfsemi.
— Urðu menn ekki undrandi, þegar þú tókst 10 togara á
einum mánuði á Þór gamla, þegar þú leystir þar af árið 1926?
— Það varð bara panikk. Ég hefði tekið miklu fleiri þenn-
an tveggja mánaða tíma, sem ég var með hann, ef það hefðu
ekki verið tíð frátök seinni mánuðinn.
— En hvernig var það, þegar þú komst um borð eftir fyrri
„hvíldina" árið 1934, var þá ekki nóg að gera?
— Jú, það var engu líkara en það hefði ekki verið stuggað
við þeim allan tímann. Ég tók þrjá togara, hvern á eftir
öðrum.
— Kom aldrei til átaka hjá þér við töku togara?
— Nei, ég var ákveðinn við þá. Gaf mínar skipanir og
veitti þeim ekkert tækifæri til að þvæla einhverja vitleysu.
Mér er minnisstætt eitt atvik, sem styður þá skoðun, að það
sé nauðsynlegt að vera ákveðinn. Ég var þá 1. stýrimaður og
við höfðum tekið togara við Eldey, og 2. stýrimaður fór um
borð í hann og við ætluðum með hann til Reykjavíkur. Það
var töf á því, að togarinn héldi af stað, og sjáanlega einhverjir
erfiðleikar hjá stýrimanninum, sem fór um borð. Ég bauðst
þá til að fara og féllst skipstjórinn á það. Ég fer svo um borð,
snaraði mér fram hjá togarakörlunum og upp í brú, hringdi
á fulla ferð áfram og kallaði til skipstjórans, að við færum til
Reykjavíkur. Svo var ekki meira um það.
— Fórstu oft sjálfur um borð, eftir að þú varðst skipherra?
— Já, það kom oft fyrir, og alltaf þegar um björgun var
að ræða. Ég fór ævinlega með körlunum, ef eitthvað var að
veðri. Ég treysti alla tíð sjálfum mér bezt. Ég hafði þó lengst
af úrvals mannskap.
— Þeir virðast hafa kvartað oft undan því, að þú værir
óþarflega ágengur við að stöðva þá.
— Það getur verið. Ég var alltaf harður á því, að þessir
útlendingar bæru respekt fyrir íslenzkri landhelgisgæzlu. Það
var ekki hægt að líða mönnunum að hundsa stöðvunarmerki
frá íslenzku varðskipi. Það varð að kenna þeim mannasiði.
Þeir léku það að stela íslenzkum varðskipsmönnum. Þeir stálu
ekki mér eða mínum mönnum. Ég var alla tíð á móti því að
fengnir væru mótorbátar til gæzlunnar, enda kom það fljótt
á daginn, að það var lítið hald í þeim.
— Hvað heldurðu, Einar, að þér hefði orðið fyrir, ef þú
hefðir verið við skipstjóm í landhelgisdeilunni?
— Ég hefði náttúrlega litlum vörnum við komið fremur
en aðrir, og ég er ekki biblíufastur. Það var við ofurefli að
etja. Ég veit heldur ekki hvaða skipanir mennirnir hafa feng-
ið úr landi. Það hefur sjálfsagt verið það eina rétta að taka
aldrei á móti, en stórmannlegt var það ekki.
Á gamalli mynd í fómm Einars mátti sjá þrjár orður á
brjósti hans. Ein er íslenzk, önnur sænsk og sú þriðja frönsk.
Útlendu orðurnar munu vera fyrir björgun, en sú íslenzka
sennilega einhvers konar yfirbót. Ekki er Einar fáanlegur til
að ræða neitt um útlendu orðurnar, og þá björgun sem að
baki þeim er. Hann segir að það sé nóg um karlagrobb í þessu
landi, þó að hann bætist ekki í hópinn, og ógerningur er að
fá hann til að segja af sér frægðarsögu af einu eða öðru tagi.
Það verður að koma annars staðar frá, ef það verður einhvern
tíman gert, en það er eins líklegt að sá skipherrann, sem mest
hefur unnið sér til frægðarinnar, þegi fastast.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 15