Sjómannadagsblaðið - 01.06.1997, Blaðsíða 57

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
57
Dróttsetabússan, Gullsúðin
og Olafsbollinn
- sagt frá stórhuga mönnum sem hvernig sem áraði ólu ætíð með sér vonina um að
halda tengslum við umheiminn á íslenskum skipum
Saga siglinga við ísland er orðin löng og óteljandi eru þær hetjudáðir sem þar segir frá og margir þeir stór-
huga framkvæmdamenn sem hafa komið við söguna. Nóg má segja að sé af heimildum um siglingar manna
á gullöld vorri, en eftir það gerist siglingasagan öllu fábrotnari og á köflum má segja að niðurlæging þjóð-
arinnar hafi verið slík að frá nær engu sé að segja. Einkum á þetta við tímabilið frá 1264-1800. En alltaf er eins
og stöku einstaklingar rísi upp í öllum drómanum og sanni að hvernig sem áraði var neisti viljans til framkvæmda
og stórræða ekki með öllu útdauður — og slokknaði semsé aldrei. Pví hugkvæmdist okkur að taka saman — að
vísu stutt og slitrótt — ágrip um viðleitni landa okkar til sjálfstæðra samgangna við umheiminn á sjó á þessu
langa tímabili og vonum að einhver muni hafa gaman og þó nokkurn fróðleik af lestrinum. Heimildir hafa verið
sóttar í gagnmerkan inngang Einars Jónssonar, höfundar 50 ára afmælisrits Stýrimannaskólans í Reykjavík sem
út kom árið 1941. Þess skal getið að víða hefur verið fellt úr meginmálinu og vísanir til heimilda takmarkaðar.
„Eins og kunnugt er lögðu íslend-
ingar nokkra stund á siglingar á þjóð-
veldistímanum, en þó var þegar mik-
ið farið að draga úr siglingum þeirra
er leið að lokum þess tímabils, og um
1300 er svo talið að þeim hafi verið
lokið að mestu. Heimildir um mið-
aldatímabilið eru fáskrúðugar, svo að
lítið verður um það sagt með vissu.
Svo segir í annál einum gömlum að
Noregskonungur „játaði Islendingum
að eiga í hafskipum." Þessa er getið
við árið 1273 og sýnist orðalagið
benda til að Islendingar hafi mælst til
eða krafist þessara réttinda. Ekki er
gott að skilja hvernig konungur hefði
með nokkurri sanngirni getað neitað
þeim um þennan rétt. Og ekki er mik-
ið upp úr honum að leggja. En þessi
annálastaður sýnir þó að íslendingar
hafa verið á verði gagnvart konungi
og viljað koma í veg fyrir einokunar-
tilhneigingar er hann kynni að hafa.
Og víst er þessi viðurkenning hans
betri en ekki. Samt er sitt hvað að eiga
hluta í skipi þar sem ef til vill útlend-
ingar ráða öllu og fara sínu fram eða
að eiga það sjálfur og ráða því. Hinir
eldri annálar geta oft skipa og manna
sem á þeim eru, en sjaldnast verður
séð með vissu hver er skipstjórnar-
maður, og þó að það sé greint, þá er
engin vissa fyrir því að hann sé ís-
lendingur, þar sem skímarnöfn Is-
lendinga og Norðmanna voru þá enn
mjög hin sömu. Verður að gera ráð
fyrir að flest þau skip, sem í eldri ann-
álum eru nefnd, séu norsk og stýri-
mennirnir þar erlendir."
Tegundir og heiti skipa
í annálum
„En nú skal til fróðleiks getið
flestra þeirra tegunda skipa sem finna
má í fornum annálum og nafna ým-
issa þeirra og ætti mönnum að þykja
sú upptalning fortvitnileg:
Bússur
Alfsbússan, Biskupsbússan, Drótt-
setabússan, Gróbússan, Granda-
bússa, Holtabjarnarbússa, Hösna-
bússan, Krossbússan, Langabússan,
Lýsubússan, Ögvaldsnesbússan.
Súðir
Christofurssúðin, Eindriðasúðin,
Gullsúðin, Gyðusúðin, Katrínarsúð-
in, Margrétarsúðin, Maríusúðin,
Ólafssúðin, Postulasúðin, Reimar-
súðin, Sunnifusúðin og Þorlákssúðin.
Bollar
Lafransbollinn, Laxabolli, Maríuboll-
inn, Ólafsbollinn, Pétursbollinn.
Ýmis nöfn
Bessalangurinn, Bjarnarlangur-
inn, Brotaskipið, Hákonarskipið,
Svalaskipið, Benediktsbáturinn,
Kanabáturinn, Álptin, Bauta-hluti,
Gensin, Glöðin (eða Glóðin), Gull-
skórinn, Hjöltin, Hólaferja, Hólmdœl-
an, Hœnsnabassinn, Hörvargarpur-
inn, Kjölurinn, Krafsinn, Rósinborg-
in, Sanctus Petrus, Skankinn, Stang-
arfoli, Steðjakollan, Þjóttar-keptrinn
og Þorlákur.
Þá er vitaskuld getið um ýmis skip
án þess að nefna heiti þeirra frekar. En
nokkur af ofannefndum skipum munu
koma við söguna hér á eftir.
Nöfn fornra stýrimanna
„Þá er sjálfsagt að láta fylgja hér
nöfn fáeinna fornra stýrimanna, þótt
fátt sé um þessa sægarpa vitað, en
stýrimaður á þessari tíð var skipstjóri
skips:
KetiII Snæbjarnarson, Eyjólfur
auðgi, Eysteinn hvíti, Kraki, Matheus,
Nicholas, Ivar galti, Andrés kollur,
Sigurður Kolbeinsson, Hallur kjarni,
Sindri, Guðbrandur f Auðunargerði,
Brandur Þórðarson, Ketill ribbur og
Andreas kajfall. “
Fyrirgekk Þorlákssúðin
„Aldirnar fimm frá því um 1300-
1800 eru niðurlægingartímabil ís-
lenskra siglinga og ekki sem
skemmtilegast umræðuefni.