Eimreiðin - 01.04.1925, Page 10

106
NÝNORSKT MÁL OG MENNING
eimreiðiN
bændasögur Björnsons, kemur þegar fram munurinn á bænda-
lýsingum nýnorskra skálda og ríkismálshöfunda. En að þein1
mun kem ég síðar.
Árið 1862 fékk Vinje styrk til að fara til Bretlands. Bjóst
hann við að hitta þar fyrirmyndarþjóðfélag, en brá illa í brún-
Hann skrifaði bók um för sína og fann að mörgu. Varð ferðin
til þess, að hann leit heilbrigðari augum á alt heima fyrir eftn-
en áður — og það fjarlæga misti gyllinguna. En eftir förina
sá hann og ljósar, hvað unt var að gera og hvað þurfti að
gera, svo að þjóð hans yrði betur farin en áður.
Einn af þeim mönnum, sem hafði mikil og góð áhrif 3
Vinje á þessum árum, var sagnfræðingurinn Sars, sem 1
merkum og máttugum ritum sýndi fram á samhengið í þroska-
sögu norsku þjóðarinnar. Vinje hafði verið íhaldssamur í stjórn-
málum, en gerðist nú framsækinn. Fór hann hamförum gegn
svensku valdi og danskri menningu og máli. Sakir stjórnmála-
greina sinna var honum vikið frá embætti því, er hann hafði
í stjórnarráðinu í Osló. Brugðu fyrri vinir hans honum nm
skoðanaskiftin og töldu þau bera vott um skort á skapfestu-
En Vinje kvað leitandi menn ekki vera eins og naut á bás
bundin — og er menn skiftu um skoðun, bæri það vott um>
að þeir væru sjálfstæðar og hugsandi verur. Átti Vinje nú
örðugan kost að búa, en gafst ekki upp. »Dölen« kom að
öðru hvoru út, og tóku ríkismálsmenn og dansksinnar nú að
ugga að sér. Þeir komust ekki í hálfkvisti við Vinje í rökfim1
og því síður í orðsnild. Varð brautin, sem »Dölen« rudd>
norsku máli, æ breiðari og breiðari, og vegur Vinjes óx hja
norsklyndum mönnum, einkum hinum ungu og upprennandi-
En andstæðingarnir spörðu ekki bitur vopn og þung högö-
Vinje sótti um skáldastyrk, en umsókninni var stungið undm
stól. Féll honum þetta þungt. Og nú misti hann konu sína
eftir eins árs sambúð.
Árið 1870 sýktist hann. Lítil var von um líf, en þó nokkur-
En Vinje undi illa legunni. Hann lagði veikur af stað upp 1
sveit. Sú ferð varð hans síðasta. Hann dó 30. júlí sama ár.
Nú var fallinn einn hinn skarpasti ritsnillingur Norðmanna
og ótrauður forystumaður í málbaráttunni. En landsmálið hafðj
fest djúpar rætur, þar sem það gaf byr undir báða vængi alh1