Eimreiðin - 01.04.1933, Síða 120

232
RADDIR
EIMREIÐIN
„sagnfræðingurinn" reiður yfir þvf, að ég segi, að oftast séu bókmenta-
söguágrip notuð við kensluna. Raunar höfum vér engin sérstök prentuð
ágrip um bókmentir Islands eflir siðaskiftin, og er það bagi. Hinsvegar
munu flestir íslenzkukennarar semja slík ágrip, sem annaðhvort eru
skrifuð eða fjölrituð. En stuttir bókmentakaflar, hér og þar innan um
sögubók, koma sjaldan að miklu gagni. „Sagnfræðingurinn" segir, að
söguskoðun Arnórs sé yfirleitt heilbrigð og skynsamleg, enda hafi rit-
dómarinn (ég) ekki freyst sér til að finna mikið að riti hans í þeim efn-
um. Það er rétt eins og Arnór komi með einhverja ákveðna nýstárlega
söguskoðun, er bókin öll sé mótuð af. Nei, Arnór hefur enga nýja sögu-
skoðun fundið upp, og er honum ekki ámælanda fyrir. það. En annars
eru það einmitt aðallega sögulegar athugasemdir, er ég hef gert við bók
hans. „Sagnfræðingurinn" ætlar heldur en ekki að „slá sér upp“ á einni
slíkri athugasemd, er ég gerði við söguna, þar sem Arnór vildi telja
aðalorsök víkingaferðanna trúarlegs eðlis. A svo meinlegan misskilning
hlaut ég að benda. Það væri dálaglegur kennari eða hitt þó heldur, sem
innrætti nemöndum sínum þá skoðun, að víking Norðurlandabúa hefði
verið trúarbragðastyrjaldir, einskonar heiðnar krossferðir, ef svo mætti
kalla. Hér vill manntetrið skjóta skildí fyrir Arnór og réttlæta skoðun
hans. En illa kemur hann upp um sig, þegar hann finnur ekki annað
betra sögurit til að vitna í en Víkingasögu síra Jóns á Stafafelli. Vitan-
lega liggur engin sjálfstæð rannsókn til grundvallar fyrir þeirri bók. Eigi
að síður er hún góðra gjalda verð og getur komið fróðleiksfúsri alþýðu
að gagni. Hitt er þó verra, að skoðunin er alröng. Tilgangur víkingaferð-
anna er allur annar en trúaráhugi. Hvergi boða víkingar heldur trú sína,
svo vitað sé, en kasta henni jafnskjótt, ef eitthvað er upp úr því að hafa.
Einnig herja þeir á hundheiðnar þjóðir í Austurvegi. Það virðist líka
taka af allan vafa, að engilsaxneskar heimildir telja fyrstu víkingana, er
sáust vestan hafs, frá Hörðalandi í Noregi, og hefur þó Karl mikli látið
þá í friði og ekki gert minstu tilraun til að troða upp á þá kristni sinni.
Og hvernig ætla svo Arnór og „sagnfræðingurinn" að skýra þjóðflutn-
ingana miklu, sem f eðli sínu eru mjög líkir víkingaferðunum? Raunar
er þetta svo auðsæft, að ekki þarf að orðlengja, en „sagnfræðingnum"
nl leiðbeiningar vil ég minnast á álit erlendra fræðimanna, er þetta efni
hafa rannsakað.
í Det danske Folks Historie, gefinni út 1927, segir á bls. 375: „Fra
förste Tider synes Kirke, Klostre og Bispesæder at være de Punkter,
mod hvilke Normannerne særlig rettede deres Angreb. Man kunde antage,
at religiös Fanatisme drev dem hertil, og at de behandlede under Til-
skyndelse af en hedensk Tro, som de vilde udbrede. En saadan Opfat-
telse har ikke den fjerneste Sfötte i de gamle Beretninger, hverken de i
Norden eller de i Udlandet optegnede. Haan kunde de vel stundom vise
mod de kristne Helligdomme; men lige saa hyppigt mærker man hos
dem en forsigtig Frygf for at udæske den krisfne Guds Hævn, og sjaelden
eller ingen Sinde höres der om nogen Tvang til at afsværge den kristne