Eimreiðin - 01.01.1955, Blaðsíða 51

eiMRED>IN
GULLGERÐARLIST HIN NÝJA
39
Meðal hinna mörgu samlagana, sem frum og neindir mynda
1 frumeindakjörnum, er samlögun sú, sem radíum sendir frá sér,
alfa-geisiarnir svonefndu, sem hafa tvö frum og tvær neindir í
Jarna og eru því tvíhlaðnar jákvæðu rafmagni. Er alfa-neisti
streymir frá radíum, tekur hann upp á leið sinni tvær rafeindir
°S breytist í helíumfrumeind. Önnur sams konar breyting gerist,
þegar frumeindarkjarni með eitt frum og eina neind tekur í sig
eina rafeind. Þá verður kjaminn helmingi þyngri en í vetnis-
frumeind, af því að hann hefur bætt við sig annarri neind, þó
að efniseigindir hans séu þær sömu að öðru leyti og vetniskjarn-
ans- Hinn breytti kjarni er orðinn að þungavetniskjarna, en
ann er samsæta vetnis, hið svonefnda „þunga vatn“. Það, sem
Serist, er, að tvær vetnis-samsætur sameinast einni súrefnis-
írumeind og mynda þungt vatn.
Einfaldasta og léttasta frumeindin, sem vér þekkjum, er vetnis-
emdin, eins og áður er sagt. En það eru til 92 mismunandi frum-
efni, 0g kjarnar allra annarra en vetnisins, eru gerðir úr fleiri
frumum og neindum en vetniskjarninn. Þyngst og margbrotnast
Pessara frumefna er úraníum, en í frumefnakjarna þess eru 92
frum og 146 neindir eða samtals 238 öreindir.
En úraníum getur einnig orðið til í fleiri myndum, ýmist með
f'fl, 143 eða 147 neindum, en tala frumanna 92 eins og áður, svo
a® í öllum myndum hefur úraníum sömu efniseigindir. En þar
Sem frumeindaþyngdin er summan af tölu neinda og fruma efnis-
^jarnans, hafa þessi þrjú afbrigði frumefnisins úraníum frum-
emdaþyngdina 233, 235 og 239. Slík þyngdarafbrigði sama frum-
efnisins eru þekkt undir nafninu geisla-samsætur (radio-isotopes).
bessar geisla-samsætur eru nú þekktar í öllum frumefnum. Alls
bafa sex afbrigði úraníums verið gerð og þannig til orðið jafn-
^erg áður óþekkt frumefni, svo að nú eru þau orðin 98 alls. Hið
nýjasta nefnist kaliforníum.
A þessari hæfni úraníums til þess að mynda nýjar samsætur
byggist kjarnorkusprengjan og öll önnur kjarnorkuframleiðsla.
^ einum milljónasta úr sekúndu verður svokölluð keðjusprenging
frumeinda með þeim hræðilegu afleiðingum, sem kunnar eru orðn-
ar- En það er líka hægt að láta þessa sundrun frumeindanna
eerast margfalt hægar, þannig að orkan, sem myndast, leysist úr
boðingi smátt og smátt, á nokkrum klukkustundum, mánuðum
°e jafnvel árum. Nákvæmlega sama orkan, sem nærir leiftur-
sPrengjuna, getur líka nært hina hægfara kjarnorkubrennslu,