Eimreiðin - 01.01.1963, Page 21

EIMREIÐIN
9
er, guðsafneitari, sem skrifaði: „Framfarir eru ekki tilviljun, ekki
neitt, sem maðurinn hafi hemil á, heldur blessunarleg nauðsyn . . .
bessi framför byggist á alheimslegu lögmáli ... og í krafti þess
lögmáls hlýtur hún að halda áfram, unz stigi fullkomnunarinnar
er náð, . . . svo öruggt er það, að þeir hlutir, sem vér köllum illa
°g allt siðleysi hljóti að hverfa, svo öruggt er það, að maðurinn
hljóti að verða fullkominn.“
Orð sr. Friðriks Bergmanns í áður nefndum fyrirlestri sýnast
vera allgóð, kristileg útgáfa þessara skoðana. Fíann segir: „Guðs
n'ki kemur, hvað sem um kirkjuna verður. Guðs ríki hefur verið
að koma og verður að koma, unz maðurinn er orðinn Guði líkur“
(nefnt rit bls. 20).
Harry Emerson Fosdick segir ennfremur (bls. 250): „Frjálslynda
guðfræðin óx upp á tímum, þegar órakennt mat (utopian esti-
mate) á manninum var ráðandi tízka. Karl Marx hafði sagt: „Átrún-
aður verkamannsins hefur engan guð, því að hann stefnir að því
að rétta við guðdómleik mannsins." Samúel Butler spáði því, að
maðurinn myndi sjálfkrafa, fyrir mátt sjálfrar þróunarinnar, verða
>.ekki aðeins engill, heldur erkiengill“. Swinburne söng fullum
hálsi:
„Dýrð sé manninum í upphæðum,
því maðurinn er herra allra hluta."
Marx, Butler og Swinburne voru allir guðsafneitarar, en þeir
i'eyndu að bæta sér það upp með því að gera manninn guðdóm-
'egan. Þessi mærðarfulla manndýrkun, þessi blindni á mannlega
illsku, var snar þáttur tíðarandans og sumar róttækari gerðir frjáls-
•yndrar guðfræði voru smitaðar af þessu“.
Þetta segir Fosdick, þegar hann lítur um öxl, og margt fleira
ihugunarvert í þessu sambandi, þótt hér sé ekki rúm til þess að
rekja það frekar. Hann dregur ekkert af, þegar hann lýsir því
jákvæða, sem hann telur sig og marga samtíðarmenn sína hafa
s°tt til þeirrar guðfræðistefnu, sem hér er um að ræða. En hann
er jafnhispurslaus, þegar hann gagnrýnir takmarkanir hennar og
sjonskekkjur. Og loks segir hann: „Sá prédikari, sem hefur lifað
tvær ægilegar heimsstyrjaldir án þess að læra neitt, er hafi gefið
guðfræði hans aukna dýpt og raunsæi, ætti að skammast sín fyrir
sjálfan sig.“