Eimreiðin - 01.05.1963, Qupperneq 18

106
EIMREIÐIN
staðið af sér alla storma og komið endurskírð úr hverri raun um
rneir en tíu alda skeið, virðist ekki vera ástæða til að vera svo mjög
uggandi um framtíð hennar.
Um skáldsagna- og smásagnagerðina er liins vegar því miður ekki
sömu söguna að segja, því að þar virðist aðeins fátt eitt henda í
rétta átt. Af þeim yngri höfundum, sem við skáldsagnagerð fást,
virðast þeir vera sorglega fáir, sem nokkurs rnegi vænta af. Þeir
örfáu, sem þó hafa náð nokkrum árangri, eru undantekningarlaust
þrúgaðir af einhverjum dragbítum, sem þeir virðast hvorki hafa
mátt né getu til að hreinsa sig af. Máttleysi í meðferð máls og efnis
er t. d. átakanlega algengt með þeim, sömuleiðis meinlegur skortur
á tækni í uppbyggingu skáldsögu og persónusköpun. Sumir eru
undir svo sterkum áhrifum frá öðrum höfundum, erlendum eða
innlendum, að um sjálfstæða listsköpun getur varla talizt vera að
ræða hjá þeim, og enn aðrir þjást sér til stórskaða af skorti á mennt-
un og lífsþekkingu. Þó er ekki þar fyrir að taka, að í hópi þessara
skálda finnist menn, sem geti samið vel þokkalegar skáldsögur. En
með þjóð Egils, bróður Eysteins og Halldórs Laxness eiga þokkaleg
miðlungsverk ekki að setja mark sitt á heildarsvip bókmennta
heillar kynslóðar. í krafti eldri tírna og rótgróins bókmenntasmekks
á íslenzku þjóðinni að vera óhætt að gera þær kröfur til skálda
sinna, að þau séu í það minnsta trú köllun sinni til listarinnar og
leitist sem slík við að setja markið hærra en við lélega miðlungs-
reyfara.
Svipuðu máli gegnir um smásagnagerðina, nema ef ástandið
kynni að vera enn verra þar. Þar sem smásagnagerð virðist í fljótu
bragði vera svo rniklu auðveldari viðfangs en skáldsagnagerð, leiðir
af sjálfu sér, að þar gætir í enn ríkara mæli en innan hinnar síðar-
nefndu þess ástands, sem hlýtur alltaf að skapast innan listgreinar,
þar sem farið er að slaka til á kröfunum um listræna fegurð og
sjálfstætt innra gildi. Með því er átt við það, að fjöldamargt fólk,
sem litla eða enga hæfileika hefur í ]rá átt, er farið að fást við smá-
sagnagerð, og í stuttu máli sagt, þá virðist smásagnagerð þjóðar-
innar stöðugt vera að færast í þá átt að verða að aukastarfi fólks,
sem með því að rita smásögur og selja blöðum og tímaritum, reynir
að snapa sér aukatekjur. Þegar þannig er til stofnað, má nærri geta
um, hvernig árangurinn hlýtur að bitna á kröfunum um listrasn
vinnubrögð og bókmenntalegt gildi. Afleiðingarnar hafa heldur
ekki látið á sér standa, því að af þeim mikla fjölda íslenzkra snrá-