Eimreiðin - 01.04.1973, Síða 10

EIMREIÐIN
einstaklinganna innan hópsins til samfélags. Undirstaða hans
hlýtur að vera m. a. vitund um þau sérkenni, sem lýst hefur
verið, og hana má kalla þjóðernisvitund. Annars mótast hún
af sameiginlegri arfleifð, sem hnýtir þjóðina við fortíðina,
sameiginlegum hagsmunum, sem tengir hana saman í nútíð
og sameiginlegum hugsjónum, sem styrkja samheldnina um
ókomna tið. Oftast eru allir þessir þættir samanslungnir að
meira eða minna Ieyti. Þjóðernisvitundin mótar svo yfirleitt
þjóðernisleg markmið eða hina eiginlegu þjóðernisstefnu.
Hún felur oftast í sér viðleitni til að styrkja þjóðlega einingu,
að tryggja þjóðfrelsi, að varðveita þjóðleg sérkenni og siðast
en ekki sizt þjóðlegan metnað, sem einkum er fólginn í við-
leitni þjóðar til að halda hlut sínum á sem flestum sviðum
gagnvart öðrum þjóðum. En livaða áhrif hefur þetta á efna-
lega velgengni? Sú sameiginlega arfleifð, sem áður var minnzt
á, er i reynd ekki annað en lífsreynsla, sem þjóðin, kynslóð
eftir kynslóð, hefur aflað sér á öllum sviðum við það að lifa
við ákveðnar aðstæður. Hún er undirstaða þess, sem kallað er
þjóðleg menning í viðtækasta skilningi, ekki eingöngu andleg
menning, heldur lika verkleg. Þessi menning getur átt sér er-
lendan uppruna að ýmsu leyti, en hún er þjóðleg, af því að
hinir erlendu þættir eru lagaðir að þeim aðstæðum, sem þjóð-
in býr við. Varla getur leikið vafi á því, að hverri þjóð, sem
nokkurn veginn hefur tekizt að lifa lífi sínu, sé hagur að því
að hafa þessa reynslu að leiðarljósi í önn sinni og athöfn, og
þá einkum þær lifsskoðanir, sem mótazt hafa. Þessa reynslu
verður síðan hver þjóð að laga að breyttum aðstæðum og í
ljósi nýrra viðhorfa, en þá reynir á hugkvæmni og sköpunar-
mátt. Sama á við, þegar ein þjóð vill tileinka sér menningai--
verðmæti annarra og laga að sínum eigin. Þessi reynsluforði
verður grundvöllur þjóðlegrar menningar. Ef vel tekst, er
sérstakt þjóðerni vitnisburður um dug og liæfni þjóðarinnar
til að leggja eitthvað af mörkum sjálfri sér og öðrum til nyt-
semdar. Þegar það verður henni hvatning til að gera enn bet-
ur, fer ekki hjá því, að þjóðernisvitundin verði aflgjafi and-
legra og efnalegra framfara. Ef hins vegar þau viðhorf ráða
að treysta sem mest á aðrar þjóðir, þiggja hvaðeina af þeim
og lúta í sem flestu forsjá þeirra, lilýtur það að leiða til upp-
dráttarsýki og hnignunar. Hver einasta þjóð, sem hefur rifið
sig upp úr volæði og kyrrstöðu, hefur fylgt þjóðernisstefnu og
svo er enn t. d. um þær þjóðir þriðja heimsins, þar sem upp-
gangur er mestur. Bezta dæmið um þau áhrif þjóðernisstefn-
unnar, sem ég er hér að reyna að lýsa, er án efa uppgangur
98