Eimreiðin - 01.04.1973, Side 59

EIMREIÐIN
áherzlu á andrúmsloft myndsviðsins. Línan er kafli út af fyrir
sig. Gunnlaugur og nokkrir aðrir málarar millistríðsáranna
beittu henni að ýmsu leyti á annan hátt en fyrirrennarar þeirra.
Hún gerðist fjölbreytilegri þáttur, staðgengill sveigjanleikans
en um leið strangur kvarði byggingar listaverksins.
Grindavílcurflokkurinn sýnir bezt bve langt hann náði með
breytingunni: eftir að kerfisbundin hugsun var farin að keppa
við tilfinningar og uinhverfi. Nátlúran er þó mikilsverður þráð-
ur i flestum binna dýrlegu verka, sem höfundur þessarar rit-
smíðar trúir, að hafi orðið til í einhvers konar flóðbylgju.
Það mun hafa verið um 1940 að Gunnlaugur fór til Grinda-
víkur til að mála „Hvít hús og úfinn sjó“ en hitti líka mann-
eskjur í harðri en gjöfulli haráttu við náttúruöflin. Þessi bar-
átta var alla tíð síðan yndi og eftirlæti málarans. í Grindavík
rak hann endahnútinn á nýja aðferð: gróf og stundum beisk
korn í þykkum litaflötum. Hún liefur orkað sannfærandi fram
á þennan dag eins og hugvitssamlegar lausnir gera að öllum
jafnaði. Og það er raunar undravert, hvernig Gunnlaugur félck
liana til að blandast mótifum sínuin; sjómönnunum, fólki
þorpsins, húsunum á lirjóstrugri ströndinni og meira að segja
hátíðarhrag litla samfélagsins.
Á yfirlitssýningunni í Listasafni íslands 1970 fengum við að
skoða þennan heilsteypta kafla í allnánu samhengi og skynja
sterk áhrif hans. Vitaskuld gætir þeirra mest í verkum Gunn-
laugs sjálfs af sjómönnum úti á hafi, smiðjunum, krambúð-
inni, nokkrum samstillingum á borði og sveitalífslýsingum,
sem einna lengst virtust halda í skært og gróft yfirborð. En
þeir eru líka margir íslenzku málararnir, sem byggt hafa á
grunni Grindavíkurskeiðsins eða reynt að líkja eftir því.
Við getum spurt um ávinning uppgötvunar Gunnlaugs bæði
fyrir liann sjálfan og list samlíðarinnar. Spurningunni hefur
þegar verið svarað að noklcru leyti. Hún var persónuleg lausn
hans á vanda málverksins en jafnframt forsenda þess, að hann
gseti haldið áfram að starfa með eðlilegum hætti. Aðdráttarafl
hennar minnkaði þó fljótt eftir að hámarkinu var náð. Nýjar
hugmyndir kölluðu að.
í annan stað má óhikað telja hana formstefnu, er sætti is-
lenzkar „aðstæður“ og geðslag alþjóðlegum viðhorfum. Mér
keniur i hug franski málarinn Rouault til ofurlítið nánari skýr-
ingar. Rouault tengdi sterka trúarþörf sína nútímalegum að-
ferðum á einkar minnisverðan hátt. Ráðir virtust þessir lista-
nienn liarðir og stundum kaldir á ytra borðinu en reyndust
i niörgum tilvikum viðkvæmir inn við beinið.
147